Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Jestem marynarzem (pracuję na kontraktach) i osiągnąłem wiek emerytalny w listopadzie 2022 r. ZUS zawiesił mi emeryturę, twierdząc, że muszę przedstawić dokument o braku stosunku pracy poza granicami Polski. Złożyłem oświadczenie, że nie mam żadnego stosunku pracy w Polsce od ponad 20 lat. ZUS twierdzi, że muszę przedstawić dokument lub oświadczenie (które 2 marca wystawiłem) o ustaniu stosunku pracy. Świadczenie emerytalne zostało mi wypłacone, ale bez odsetek. Czy ZUS ma prawo żądać, abym dostarczył taki dokument?
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 maja 2020 r., sygn. II UK 99/19: „Prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu, gdy ubezpieczony kontynuuje bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy zatrudnienie w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej”. Na tej podstawie ZUS zawiesił Panu świadczenie – nie znam załączników, które Pan złożył, ale powinno być tam oświadczenie o braku zatrudnienia w Polsce i za granicą.
Skoro nie był Pan zatrudniony w grudniu, gdy wydano decyzję, od decyzji należało się odwołać. Nie pozostawał Pan w stosunku pracy, ale nie złożył Pan wszystkich wymaganych dokumentów do ZUS-u, więc trudno wskazać, aby to ZUS był winny niewypłacenia świadczenia, a tylko w takiej sytuacji mógłby Pan dochodzić odsetek.
W prawie ubezpieczeń społecznych obowiązek zapłaty odsetek wynika tylko z ustawy (por. W. Muszalski, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2001 r., sygn. akt II UKN 402/00). Terminy przyznawania i wypłacania świadczenia pieniężnego z ubezpieczeń społecznych oraz konsekwencje naruszenia tych terminów uregulowane są odrębnie w stosunku do przepisów K.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2005 r., sygn. akt III UK 83/05). Odsetki od opóźnionego świadczenia uregulowane są na potrzeby tego prawa wyczerpująco, bez możliwości odwoływania się – poza określeniem wysokości odsetek – do przepisów prawa cywilnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1991 r., sygn. akt II UZP 11/91; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1997 r., sygn. akt II UKN 208/97). Niedopuszczalna jest analogia z art. 476 i 481 K.c.
Do skutków opóźnienia w ustaleniu i wypłacie świadczenia pieniężnego nie stosuje się przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących odpowiedzialności opartej na winie sprawcy (art. 415 K.c.) oraz obowiązku naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 K.c.), żądanie odsetek nie jest zależne od poniesienia przez ubezpieczonego szkody jako następstwa opóźnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004 r., sygn. akt II UK 485/03). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przepis art. 85 ust. 1 zd. 2 ustawy systemowej interpretowany jest jednoznacznie w interesie ubezpieczonych w ten sposób, że do wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że ZUS nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia; zawarte w tym przepisie określenie: „okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności” uznano za zbliżone znaczeniowo do „przyczyn niezależnych od organu”, co oznacza, że ZUS nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn, niezależnych od ZUS-u (por. powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004 r., sygn. akt II UK 485/03).
Okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności, egzemplifikowano w literaturze jako opóźnienie wnioskodawcy w przedstawieniu niezbędnych dokumentów lub innych dowodów (np. zeznań świadków). Zbiorczo można je określić jako niewywiązywanie się z obowiązków wynikających z art. 80 ustawy systemowej przedstawiania stanów faktycznych mających wpływ na prawo lub wysokość świadczeń, informowania o wszelkich zmianach mających wpływ na świadczenie, przedkładania na żądanie środków dowodowych, osobistego stawiennictwa, jeżeli okoliczności sprawy tego wymagają, poddania się badaniom lekarskim powodującym narażenie ubezpieczonego na pogorszenie stanu zdrowia lub zagrożenie jego życia. Zawarte zaś w art. 85 ust. 1 ustawy systemowej określenie „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznanie świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania. Organ rentowy ponosi odpowiedzialność za odmowę przyznania świadczenia, jeżeli niezbędne okoliczności faktyczne uzasadniające nabycie prawa zostały ustalone w postępowaniu przed tym organem, a odmowa przyznania świadczenia jest wynikiem błędu w wykładni lub zastosowaniu prawa materialnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2011 r., sygn. akt I UK 86/11).
Zawieszenie emerytury ze względu na brakujący dokument o zakończeniu zatrudnienia
Pan Jan pracował jako marynarz na kontraktach zagranicznych. Po osiągnięciu wieku emerytalnego w listopadzie 2022 r. złożył wniosek o emeryturę w ZUS. Pomimo tego, że Jan złożył oświadczenie o braku zatrudnienia w Polsce od ponad 20 lat, ZUS zażądał dodatkowego dokumentu potwierdzającego zakończenie stosunku pracy za granicą. Pan Jan dostarczył ten dokument 2 marca, ale ZUS wypłacił emeryturę bez odsetek. Mimo że ZUS nie jest zobowiązany do wypłaty odsetek, Jan mógł uniknąć opóźnienia, gdyby wcześniej dostarczył wymagany dokument.
Niezłożenie wszystkich dokumentów do ZUS
Pani Anna po przepracowaniu wielu lat za granicą i osiągnięciu wieku emerytalnego w Polsce złożyła wniosek o emeryturę. W grudniu 2022 r. otrzymała decyzję o zawieszeniu emerytury z powodu braku dokumentu potwierdzającego brak zatrudnienia w innym państwie członkowskim UE. Anna złożyła odwołanie, ale dopiero po dostarczeniu brakującego dokumentu ZUS wznowił wypłatę świadczenia. Pani Anna nie otrzymała odsetek, ponieważ opóźnienie wynikało z jej braku złożenia wszystkich wymaganych dokumentów w odpowiednim czasie.
Opóźnienie w dostarczeniu oświadczenia o ustaniu stosunku pracy
Pan Marek, pracujący przez lata jako kontraktowy pracownik w różnych krajach UE, w listopadzie 2022 r. złożył wniosek o emeryturę. ZUS zawiesił wypłatę świadczenia, gdyż Marek nie dostarczył oświadczenia o ustaniu stosunku pracy za granicą. Dopiero po dostarczeniu brakującego dokumentu w lutym 2023 r. emerytura została wypłacona, jednak bez odsetek. Opóźnienie było spowodowane brakiem pełnej dokumentacji wymaganej przez ZUS, co sprawiło, że Marek nie mógł domagać się odsetek za zwłokę.
Zawieszenie emerytury przez ZUS z powodu brakującego oświadczenia lub dokumentu potwierdzającego zakończenie stosunku pracy jest częstym problemem, z którym borykają się emeryci. Aby uniknąć opóźnień i braku wypłaty odsetek, ważne jest, aby dokładnie i terminowo dostarczyć wszystkie wymagane dokumenty. W przypadku zawieszenia świadczenia, warto złożyć odwołanie i uzupełnić brakujące formalności jak najszybciej.
Potrzebujesz pomocy prawnej w związku z zawieszeniem emerytury przez ZUS? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online i profesjonalnego przygotowania pism – szybkie i skuteczne wsparcie na każdym etapie postępowania. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2020 r., sygn. II UK 99/19
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2001 r., sygn. akt II UKN 402/00
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2005 r., sygn. akt III UK 83/05
5. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1991 r., sygn. akt II UZP 11/91
6. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1997 r., sygn. akt II UKN 208/97
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
