Autor: Adam Dąbrowski
Mój mąż zmarł 2 lata temu, mając 60 lat, ja wówczas miałam 58. W związku ze złym stanem zdrowia zdecydowałam się na przejście na rentę rodzinną po mężu. Wystąpiłam do OFE o wypłacenie mi środków zgromadzonych na koncie męża. Wypłacono mi połowę, a drugą część zatrzymano. Po jakimś czasie otrzymałam pismo z OFE, że druga część będzie przekazana na moje subkonto w ZUS-ie. Ja również mam zgromadzone środki na swoim koncie w OFE. Czy jest możliwość wypłaty pozostałych środków z OFE po mężu? Uważam, że skoro jestem spadkobiorcą, to powinnam mieć możliwość wypłacenia całości środków z OFE po mężu. Czy była taka możliwość? Czy jeśli umrę, to pozostałe środki z OFE po mężu i moje środki na koncie OFE przepadają? Czy dzieci je dziedziczą i będą mogły wypłacić?
Jak się można domyślać, w Pani związku była tzw. wspólność majątkowa małżeńska. Małżonek w roku 2020 miał 60 lat. Co oznacza, że urodził się w roku 1960. Zarówno Pani, jak i małżonek byli członkami otwartych funduszy emerytalnych.
Zgodnie z art. 4 pkt 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Otwarty Fundusz Emerytalny (OFE) to fundusz wybrany przez ubezpieczonego spośród tych funkcjonujących na terenie naszego kraju.
W przypadku śmierci członka naszej rodziny, pieniądze zgromadzone na jego rachunku OFE czy subkoncie ZUS podlegają dziedziczeniu.
Oznacza to, że mogą być one wypłacone wskazanej osobie, bądź osobom (tzw. uposażonym) lub mogą podlegać dziedziczeniu. Każda osoba ubezpieczona w ZUS-r ma swoje indywidualne konto emerytalne. W wyniku nowelizacji przepisów dotyczących systemu ubezpieczeń społecznych wprowadzono tzw. subkonto ZUS, czyli dodatkowe konto funkcjonujące w ramach indywidualnego konta emerytalnego ubezpieczonego.
Subkonto posiadają osoby urodzone po 1968 roku oraz te, które urodziły się przed 1968 rokiem i należały do otwartego funduszu emerytalnego. Dotyczy to także ubezpieczonych, którzy po 31 stycznia 2014 r. nie zawarli umowy z OFE. Pieniądze zgromadzone na subkoncie ZUS oraz na rachunku OFE podlegają dziedziczeniu.
Kwestie tego, co dzieje się ze środkami w OFE po śmierci jego członka, reguluje ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.
„Rozdział 13 Podział środków w razie śmierci członka funduszu emerytalnego
Art. 131. 1. Jeżeli w chwili śmierci członek otwartego funduszu pozostawał w związku małżeńskim, fundusz dokonuje wypłaty transferowej połowy środków zgromadzonych na rachunku zmarłego na rachunek małżonka zmarłego w otwartym funduszu, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej”.
Jeżeli małżonek zmarłego członka funduszu nie posiada rachunku w otwartym funduszu, stosuje się odpowiednio przepisy art. 128:
„Art. 128. 1. Jeżeli były współmałżonek uprawniony nie posiada rachunku w otwartym funduszu i, w terminie 2 miesięcy od dnia przedstawienia dowodu, o którym mowa w art. 127, nie wskaże rachunku w jakimkolwiek otwartym funduszu, otwarty fundusz, do którego należy drugi z byłych współmałżonków, niezwłocznie otworzy rachunek na nazwisko byłego współmałżonka uprawnionego i przekaże na ten rachunek, w ramach wypłaty transferowej, przypadające mu środki zgromadzone na rachunku jego byłego współmałżonka. Z chwilą otwarcia rachunku były współmałżonek uprawniony uzyskuje członkostwo w funduszu. Fundusz ©Kancelaria Sejmu s. 90/143 2022-08-03 niezwłocznie potwierdza na piśmie warunki członkostwa uprawnionego współmałżonka.
2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, otwarty fundusz informuje byłego współmałżonka uprawnionego o prawie, o którym mowa w art. 82 ust. 1”.
Zarówno środki gromadzone w OFE, jak i te trafiające na subkonto w ZUS-ie po śmierci ubezpieczonego przechodzą na jego najbliższych. Prawo do tych zgromadzonych na rachunku w OFE po śmierci ubezpieczonego (odpowiednio także podział na subkoncie w ZUS) przysługuje trzem kategoriom osób:
małżonkowi w ramach wspólności małżeńskiej,
osobom wskazanym przez zmarłego członka OFE (osoby uposażone) oraz
spadkobiercom zmarłego, gdy nie ma osób uposażonych (wskazanych).
Małżonek jako członek OFE mógł wyznaczyć osobę lub osoby, które będą dziedziczyły środki z rachunku w przypadku jego śmierci (czyli ustanowić tzw. beneficjenta).
Podział tych środków następuje dwuetapowo.
Połowa trafia na rachunek w OFE małżonka osoby zmarłej w zakresie, w jakim te środki stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej.
Natomiast drugą część pieniędzy zgromadzonych w OFE przekazuje się bezpośrednio osobom wskazanym przez zmarłego (uposażone) lub jeśli nie ma takich osób, jego spadkobiercom. Czyli reszta pieniędzy (w sytuacji wspólności małżeńskiej) lub całość (w sytuacji rozdzielności) ma dwie drogi:
Jeśli przy składaniu deklaracji członek wskazał osobę, której pieniądze mają zostać wypłacone po śmierci (wskazał beneficjenta), to całość środków jest wypłacana tej osobie niezależnie od stosunków między małżonkami, spadkobiercami itp. Wówczas pieniądze z OFE nie wchodzą w skład spadku.
Jeśli członek OFE nie wskazał beneficjenta, to środki zgromadzone w funduszu podlegają dziedziczeniu. Tu Pani jest spadkobiercą razem z dziećmi i dziedziczy majątek po mężu. Pieniądze zgromadzone na subkoncie wchodzą do masy spadkowej i podlegają rozdysponowaniu zgodnie z ustalonym porządkiem dziedziczenia w danym, konkretnym przypadku.
Wypłata dokonywana bezpośrednio na rzecz osoby wskazanej przez zmarłego następuje w formie wypłaty jednorazowej lub w formie wypłaty w ratach płatnych przez okres nie dłuższy niż 2 lata, zgodnie z pisemną dyspozycją osoby uprawnionej.
Jeżeli osobą uprawnioną jest małżonek zmarłego członka funduszu, wówczas wypłata może być przekazana, jeśli takie będzie jego żądanie, na rachunek w otwartym funduszu emerytalnym.
Spadkobiercy nabędą prawo do wypłaty jedynie wówczas, gdy nie wskazano osoby uprawnionej lub osoba uprawniona zmarła przed członkiem otwartego funduszu emerytalnego.
Po realizacji wypłaty przez otwarty fundusz emerytalny, fundusz zawiadomia Zakład Ubezpieczeń Społecznych o osobach, na rzecz których nastąpił podział środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego.
Zasady rządzące podziałem pieniędzy zgromadzonych na subkoncie w ZUS-ie są identyczne jak te przy podziale na rachunku w OFE.
Małżonkowi zmarłego posiadacza subkonta w ZUS-ie przysługuje połowa środków zgromadzonych na tym koncie. Pozostałą część otrzymają osoby wskazane przez zmarłego, a jeżeli ich nie ma, środki te wejdą w skład majątku spadkowego i będą podlegały dziedziczeniu na zasadach ogólnych. Ich wypłata – podobnie jak przy pieniądzach ulokowanych w OFE – nastąpi bezpośrednio na rzecz osób uposażonych (lub spadkobierców) w formie zgodnej z ich pisemną dyspozycją.
Tylko część składek emerytalnych podlega dziedziczeniu. Dotyczy to tych składek, które trafiają do II filaru, czyli na konto emerytalne w OFE oraz tzw. subkonto w ZUS-ie.
Pieniądze zgromadzone na podstawowym koncie w ZUS-ie nie są dziedziczone. Jeżeli ktoś od początku odkładał składki tylko do ZUS-u (I filar), to jego pieniądze nie podlegają dziedziczeniu.
Samo bycie spadkobiercą nie daje prawa do wszystkich środków, a jedynie do tych, jakie nie przypadły Pani jako małżonce oraz nie przypadły Pani jako osobie wskazanej (beneficjentowi).
Nie należy utożsamiać wypłaty transferowej środków z OFE z możliwością niezwłocznego i swobodnego nimi rozporządzania przez współmałżonka.
Co do zasady uprawnienie do dysponowania tymi środkami powstaje bowiem dopiero z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego przez małżonka. Do tego czasu przekazywane środki, należne małżonkowi z tytułu wspólności majątkowej, pozostają wewnątrz systemu, jako swoista dodatkowa składka mająca powiększyć stan jego konta.
Jeśli jako współmałżonek była Pani wskazana jako uposażona – otrzyma Pani połowę środków z rachunku zmarłego członka OFE, zgromadzonych w czasie trwania wspólności majątkowej w formie wypłaty transferowej na swój rachunek OFE. Pozostałe środki należne z tytułu uposażenia zostaną wypłacone w formie gotówkowej lub przetransferowane na Pani rachunek w OFE w proporcji ustalonej przez zmarłego członka OFE.
Jeśli jako współmałżonek nie była Pani wskazana jako uposażona – otrzyma Pani połowę środków z rachunku zmarłego członka OFE, zgromadzonych w czasie trwania wspólności majątkowej w formie wypłaty transferowej na swój rachunek OFE. Pozostałe środki zostaną podzielone pomiędzy Uposażonych, w proporcjach ustalonych przez zmarłego członka OFE i wypłacone uposażonym w formie gotówkowej. Jako współmałżonek nie otrzyma Pani już tej części wypłaty.
Podobnie jest ze środkami na Pani koncie. One nie przepadają – są dziedziczone. W pierwszej kolejności przypadają jednak osobie wskazanej jako beneficjent. Wtedy całość środków zgromadzonych na rachunku członka OFE wypłacona zostanie osobom uposażonym. A dopiero przy braku wskazania beneficjenta przypadają spadkobiercom. Wtedy całość środków zgromadzonych na rachunku członka OFE wypłacona zostanie spadkobiercom.
Kwestia, czy dzieci będą mogły dokonać wypłaty, to zdarzenie przyszłe i nie wiadomo, czy wtedy będą obowiązywać takie same zasady jak dzisiaj.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
