Renta rodzinna po drugim mężu

Komu przysługuje renta rodzinna?

Zgodnie z art. 65 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń

W myśl art. 73 ustawy, wysokość renty jest uzależniona od ilości osób uprawnionych i w przypadku jednej osoby uprawnionej wynosi ona 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;  dla dwóch osób to 90% świadczenia, natomiast przy trzech lub więcej osobach – 95% tego świadczenia.

Z tego wynika, że renta rodzinna jest zawsze zależna od świadczenia zmarłego. Oznacza to, że jej przeliczenie jest możliwe wyłącznie wówczas, gdy możliwe jest przeliczenie świadczenia, które otrzymywała osoba przed śmiercią.

Zobacz również: Czy jak wyjdę za mąż to stracę rentę rodzinną?

Wdowa a świadczenie po zmarłym mężu

Zgodnie z art. 70 ustawy wdowie przysługuje to świadczenie, jeżeli w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy. Przesłanką jest również wychowywanie co najmniej jednego z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub sprawowanie pieczy nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2.

Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych powyżej miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Zobacz również: Ponowne przeliczenie renty rodzinnej po mężu

Wspólność małżeńska – czym jest?

Tak więc istotną kwestią dla udzielenia odpowiedzi na pytanie jest to, czy między Panią a przyszłym mężem będzie istniała wspólność małżeńska, która stanowi podstawę do ubiegania się  wdowy do renty rodzinnej po mężu. Jeżeli bowiem przyjmiemy, że jej nie było, to niezbędne jest wtedy jeszcze orzeczenie dotyczące alimentów bądź pozostaje staranie się o rentę okresową.

Co oznacza pojęcie wspólności małżeńskiej? Ustawa na ten temat milczy. Czy jest nią zatem wspólność majątkowa małżeńska, o której mówią przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego? Orzecznictwo stoi na stanowisku, że nie są to tożsame pojęcia, że wspólność małżeńska to więcej niż wspólność majątkowa.

W wyroku z dnia 23 maja 2000 r., sygn. akt II UKN 552/99, SN stwierdził, że okoliczności dotyczące istnienia albo nieistnienia rzeczywistej wspólności małżeńskiej muszą być badane z uwzględnieniem uczuciowej motywacji zachowań małżonków. W wyroku z dnia 6 marca 1997 r., sygn. akt II UKN 17/97, że wspólność małżeńska oznacza rzeczywisty związek łączący małżeństwo, obejmujący wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, wspólne pożycie, wierność i pomoc we współdziałaniu dla dobra założonej przez siebie rodziny. Dla uznania, że między małżonkami istniała wspólność małżeńska, konieczne jest zachowanie przynajmniej jednej ze wskazanych więzi.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 15 kwietnia 2004 r., sygn. akt III AUa 2582/03 wskazał, iż brak wspólności małżeńskiej to trwały rozkład pożycia małżeńskiego i należy taki trwały rozkład pożycia przyjąć wówczas, jeżeli zamiar zerwania tej wspólności wynika wyraźnie z postępowania obojga małżonków. Podobnie SA w Białymstoku z dnia 25 października 2000 r., sygn. akt III AUa 410/00: „pojęcie wspólności małżeńskiej przewidzianej w przepisie art. 70 ust. 3obejmuje nie tylko wspólność majątkową małżeńską, lecz także więź duchową, osobistą, emocjonalną i uczuciową”.  

Orzecznictwo nie jest jednolite. W uchwale 7 sędziów SN (zasada prawna) z dnia 26 października 2006 r., sygn. akt III UZP 3/06, uznano, że „warunkiem nabycia prawa do renty rodzinnej przez wdowę (wdowca) jest, poza spełnieniem przesłanek określonych w art. 70 ust. 1 i 2 ustawy 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), pozostawanie przez małżonków do dnia śmierci jednego z nich w stanie faktycznej wspólności małżeńskiej (art. 70 ust. 3 tej ustawy). Ciężar dowodu niepozostawania w tej wspólności spoczywa na organie rentowym”.

Tylko jak uzasadnić oddzielne zamieszkiwanie małżonków, gdyby przyjąć, że małżeńska wspólność jednak była? Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 20 czerwca 2017 r., sygn. akt III AUa 1366/16, doszedł do wniosku:

„Oczywiście przyjmuje się, że oddzielne zamieszkiwanie małżonków nie jest równoznaczne z ustaniem wspólności małżeńskiej w rozumieniu art. 70 ust. 3 u.e.r.f.u.s. W szczególnej sytuacji można bowiem uznać istnienie wspólności małżeńskiej między małżonkami żyjącymi od kilkunastu lat oddzielnie i to nawet na różnych kontynentach. Niekiedy zatem konieczne jest uwzględnienie szczególnych niezależnych od woli małżonków okoliczności, które w sposób swoisty kształtują relacje małżeńskie, zwłaszcza gdy takie okoliczności jak warunki życiowe, niemożność znalezienia pracy czy też stan zdrowia są niezależne od woli stron i mogą prowadzić do okresowego, a czasami nawet wieloletniego osobnego zamieszkiwania małżonków. Takie szczególne okoliczności nie muszą automatycznie przemawiać za tezą, że pomiędzy małżonkami ustała wspólność małżeńska”.

Podobnie orzekł także Sąd Apelacyjny w Lublinie dnia 3 lutego 2016 r., sygn. akt III AUa 894/15:

„Jeżeli nie orzeczono rozwodu albo separacji, to uzasadnione jest domniemanie, że między małżonkami istnieje wspólność małżeńska w rozumieniu art. 70 ust. 3 u.e.r.f.u.s. Ze względu na alimentacyjny cel i funkcję renty rodzinnej należy stwierdzić, że małżonek, który mieszka oddzielenie, lecz do dnia śmierci realizuje powinność pomocy finansowej na rzecz żony płynącą z troski o jej potrzeby i wykazuje poszanowanie przynajmniej majątkowych obowiązków małżeńskich, pozostaje we wspólności z małżonkiem, którego opuścił”. 

Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego roku od chwili śmierci męża bądź w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

W myśl art. 73 oraz 74 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wysokość renty jest uzależniona od ilości osób uprawnionych i w przypadku jednej osoby uprawnionej wynosi ona 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;  dla dwóch osób to 90% świadczenia, natomiast przy trzech lub więcej osobach – 95% tego świadczenia. Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która podlega podziałowi na równe części między uprawnionych.

Zobacz również: Renta wdowia z Niemiec

Ponowne małżeństwo wdowy pobierającej rentę rodzinną

Z przepisu art. 70 ustawy ani z żadnego innego przepisu nie wynika, że ponowne zawarcie związku małżeńskiego przez wdowca pobierającego rentę rodzinną jest podstawą do uchylenia decyzji o przyznaniu renty rodzinnej. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 22 września 2005 r., sygn. akt III AUa 231/04, stwierdził, iż „brak ustawowych podstaw do twierdzenia, że wdowa, która ponownie zawarła związek małżeński, wobec utraty statusu wdowy, traci prawo do renty rodzinnej po pierwszym mężu”. W uzasadnieniu wyroku sąd wskazał, że brak takich rozwiązań w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ponad wszelką wątpliwość świadczy o tym, iż nie przewidują one nawet (wskutek zawarcia przez wdowę kolejnego związku małżeńskiego) szczególnej sytuacji, wywołującej zawieszenie prawa do renty rodzinnej. Tym bardziej brak ustawowych podstaw do (idącego dalej) twierdzenia, że wdowa, która ponownie zawarła związek małżeński, wobec utraty statusu wdowy, traci prawo do renty rodzinnej po pierwszym mężu.

W takim właśnie zakresie regulacja prawa do renty rodzinnej jest jednolita i ustawa nie przewiduje żadnych odstępstw i z tych przyczyn, w ocenie Sądu Apelacyjnego, art. 101 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie.

Ponowne zawarcie związku małżeńskiego przez wdową pobierającą rentę rodzinną nie jest zatem podstawą do uchylenia decyzji o przyznaniu renty rodzinnej. W sytuacji śmierci drugiego męża byłaby Pani uprawniona po nim do renty rodzinnej. Jednak moim zdaniem zachodziłby tutaj zbieg prawa do świadczeń,o którym mowa w art. 95 ustawy o emeryturach: „w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane przez zainteresowanego”. Tak więc, w mojej opinii, nie mogłaby Pani pobierać 2 rent rodzinnych. 

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.