Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Ukończyłem 59 lat, w sumie mam 39 lat pracy oraz 35 lat pracy przy tablicy w wymiarze więcej niż 1/2 etatu. W chwili obecnej pracuję na pełen etat jako wychowawca w domu dziecka zatrudniony jako pracownik samorządowy – pełen etat oraz w szkole średniej w wymiarze 6 godzin tygodniowo, czyli 6/18. W maju chcę złożyć wypowiedzenie z obu miejsc pracy i z końcem sierpnia złożyć wniosek o świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli do ZUS-u. Czy w tej sytuacji spełniam wszystkie warunki, aby takie świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli otrzymać z tytuły pracy w szkole? Czy należy mi się odprawa emerytalno-rentowa?
Na wstępie pragnę wskazać, że kwestia nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych uregulowana jest przede wszystkim w ustawie z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (zwana dalej: ustawą o świadczeniach) oraz w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (zwana dalej: Kartą). Pozostałe problemy znajdują uregulowanie w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (zwanej dalej: ustawą FUS).
Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o świadczeniach świadczenie przysługuje nauczycielom, którzy spełnili łącznie następujące warunki:
osiągnęli wiek, o którym mowa w ust. 3 ww. przepisu (w Pana przypadku warunek ten jest spełniony, gdyż dla mężczyzn ubiegających się o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne w latach 2021–2022 jest wymagane ukończenie 59 lat);
mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 291, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o emeryturach i rentach z FUS”, wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć;
rozwiązali stosunek pracy.
Zatem w mojej ocenie w Pana przypadku spełnione zostaną wszystkie przesłanki warunkujące prawo do otrzymania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Pragnę jednak wskazać, że pracownicy placówek nieobjętych system oświaty, w tym placówek socjalizacyjnych – takich jak domy dziecka – nie mają prawa do skorzystania ze świadczeń kompensacyjnych mimo spełniania wszystkich określonych w przepisach warunków.
Jednakże w Pana przypadku podstawą do skorzystania ze świadczenia kompensacyjnego jest praca w charakterze nauczyciela. Bowiem o świadczenie kompensacyjne można ubiegać się także wtedy, gdy bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o nie pracowało się jako nauczyciel w wymiarze niższym niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć.
Zasady wypłaty odprawy emerytalnej uregulowane są głównie w art. 87 Karty:
„1. Nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, jeżeli nie uzyskał z tego tytułu odprawy przewidzianej w art. 28, przyznaje się odprawę w wysokości dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy.
2. Nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, który przepracował w szkole co najmniej 20 lat, przyznaje się odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy.
3. Wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 1 i 2, oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
4. W razie zbiegu prawa do odprawy wymienionej w ust. 1 i 2, przysługuje jedna odprawa – korzystniejsza”.
Zgodnie z powyższym otrzyma Pan odprawę emerytalną w związku z przejściem na nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Niemniej jednak odprawa należy się tylko w szkole będącej podstawowym miejscem pracy. Takie stanowisko prezentuje również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 2010 r. (sygn. akt III PK 9/10):
„Podstawowym miejscem pracy nauczyciela zatrudnionego w dwóch szkołach, którego oba stosunki pracy zostały rozwiązane tego samego dnia w związku z przejściem na emeryturę, jest szkoła, w której nauczyciel jest wyżej wynagradzany i tylko od tej szkoły przysługuje mu odprawa emerytalna (art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.)”. Ponadto „Z art. 87 ust. 2 ustawy z 1982 r. Karta Nauczyciela wynika wprost, że z tytułu pracy nauczycielskiej powstaje prawo do jednej odprawy emerytalnej, niezależnie od liczby szkół zatrudniających nauczyciela przechodzącego na emeryturę. Podmiotem zobowiązanym do wypłaty odprawy jest szkoła będąca podstawowym miejscem pracy nauczyciela”.
Z uwagi na fakt, że dom dziecka nie jest placówką oświatową, odprawa z tytułu przejścia na świadczenie kompensacyjne co do zasady przysługiwać będzie Panu ze szkoły, w której obecnie Pan pracuje.
Niemniej jednak wskazuję, że obecnie funkcjonują dwa stanowiska co do możliwości wypłaty odprawy emerytalnej w przypadku zakończenia stosunku pracy z nauczycielem w związku z przejściem przez niego na emeryturę lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, jeżeli był on zatrudniony również na stanowisku niepedagogicznym. Niestety w opisanym przez Pana przypadku nie ma jednolitego stanowiska co do możliwości wypłaty kilku odpraw emerytalnych, a istnieją dwa i to skrajne.
Tutaj bowiem wymaga podkreślenia fakt, że zgodnie z § 9 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych jednorazowa odprawa w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy jest wypłacana w dniu ustania stosunku pracy. Natomiast jeżeli pracownik samorządowy był zatrudniony równocześnie w ramach więcej niż jednego zakończonego stosunku pracy, do okresu uprawniającego do odprawy, o której mowa w ust. 1, wlicza się jeden z tych okresów zatrudnienia. W wyroku z dnia 15 października 2010 r., sygn. akt II PK 9/10, sąd orzekł: „Podstawowym miejscem pracy nauczyciela zatrudnionego w dwóch szkołach, którego oba stosunki pracy zostały rozwiązane tego samego dnia w związku z przejściem na emeryturę, jest szkoła, w której nauczyciel jest wyżej wynagradzany, i tylko od tej szkoły przysługuje mu odprawa emerytalna”.
Drugie stanowisko znajdujące swoich zwolenników w doktrynie wskazuje, że pracownik ma prawo do otrzymania więcej niż jednej odprawy emerytalnej tylko i wyłącznie w przypadku, gdy przechodząc na emeryturę kończy jednocześnie pracę u kilku pracodawców, u których był zatrudniony na umowę o pracę. Bowiem jeżeli pracownik w związku z przejściem na emeryturę rozwiązał w tym samym dniu dwie umowy o pracę, to nabył prawo do dwóch odpraw emerytalnych – jako nauczyciel i jako pracownik samorządowy. Zaś wysokość każdej z odpraw zależy wówczas zarówno od wysokości wynagrodzenia, jakie otrzymywał w danym zakładzie pracy, jak również od przepisów regulujących w tej firmie wypłatę odprawy oraz jej wysokość.
Co do zakończenia stosunku pracy, to może zostać on rozwiązany albo na podstawie wypowiedzenia z zachowaniem odpowiedniego okresu wypowiedzenia, albo też na mocy zawartego porozumienia stron w tym zakresie.
Nauczyciel w szkole i dom dziecka
Pani Anna pracuje jako nauczycielka w szkole średniej na 6/18 etatu oraz jako wychowawczyni w domu dziecka na pełen etat. Po osiągnięciu 59 lat i spełnieniu warunku 30 lat pracy, w tym 20 lat w edukacji, planuje zakończyć pracę w obu miejscach i przejść na świadczenie kompensacyjne. Pani Anna spełnia warunki do świadczenia kompensacyjnego, ale odprawa emerytalna przysługuje jej tylko z tytułu pracy w szkole.
Dwóch pracodawców, różne zasady odprawy
Pan Jan pracuje na dwóch etatach – jako nauczyciel w szkole na 1/2 etatu oraz jako pracownik administracyjny w urzędzie gminy. W maju składa wypowiedzenie z obu miejsc pracy, aby przejść na świadczenie kompensacyjne. Pan Jan dostanie odprawę emerytalną tylko ze szkoły, ponieważ praca w urzędzie nie kwalifikuje się do tego świadczenia.
Nauczycielka na niepełnym etacie
Pani Maria pracuje w szkole podstawowej na 8/18 etatu oraz w przedszkolu jako pomoc nauczyciela. Pomimo tego, że jej praca w szkole nie przekracza pełnego etatu, planuje przejść na świadczenie kompensacyjne. Odprawa przysługuje jej tylko ze szkoły, a jej dodatkowa praca w przedszkolu nie wpływa na wysokość świadczenia ani na dodatkową odprawę.
Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne przysługuje nauczycielom spełniającym określone warunki dotyczące wieku, stażu pracy i pracy w oświacie. Odprawa emerytalna związana z przejściem na to świadczenie jest wypłacana tylko z podstawowego miejsca pracy w placówce oświatowej, nawet jeśli nauczyciel był jednocześnie zatrudniony na innych stanowiskach. Należy zatem dokładnie zapoznać się z przepisami, aby właściwie zaplanować zakończenie kariery zawodowej.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz przygotowanie pism, dostosowanych do indywidualnych potrzeb i sytuacji prawnych, z gwarancją szybkiej realizacji i pełnego wsparcia na każdym etapie sprawy. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać fachową pomoc prawną bez wychodzenia z domu! Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela - Dz.U. 1982 nr 3 poz. 19
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2010 r. sygn. akt III PK 9/10
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
