Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Mam pytanie w związku z przedłużeniem renty rodzinnej z ZUS. W czerwcu ukończyłam 25 lat i powinnam wtedy ukończyć ostatni rok studiów magisterskich. Stało się jednak inaczej i powtarzam ostatni rok. ZUS decyzję o przedłużeniu renty rodzinnej do 26. roku życia rozpatrzył negatywnie. Czy słuszne? Czy powinnam napisać odwołanie od decyzji ZUS?
Zgodnie z art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r. Nr 748, ze zm.) renta rodzinna przysługuje dzieciom (własnym, drugiego małżonka i przysposobionym):
1) do ukończenia 16 lat;
2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.
W myśl ust. 2 art. 68, jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
Generalnie prawo do renty rodzinnej przysługuj zatem tym dzieciom zmarłego żywiciela, które ze względu na wiek lub pobieranie nauki nie mają możliwości wykonywania pracy zarobkowej lub innej działalności stanowiącej tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym. W konsekwencji tego, także prawo do renty rodzinnej bez względu na wiek przysługuje takiemu dziecku całkowicie niezdolnemu do pracy, jak również niezdolnemu do samodzielnej egzystencji, które nie miało możliwości uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, a więc takiemu, które stało się niezdolne do pracy w czasie, gdy nie mogło podlegać ubezpieczeniu społecznemu z powodu wieku lub uczęszczania do szkoły.
Intencją ustawodawcy było powiązanie wymienionej w art. 68 ust. 1 ustawy granicy wieku zachowania uprawnień do renty rodzinnej (16 lat) z najniższym wiekiem, od jakiego w świetle art. 190 § 2 K.p. wolno młodzieży podejmować zatrudnienie w charakterze pracownika młodocianego. Celem tego unormowania jest więc zapewnienie środków finansowych młodej osobie do dnia, gdy może ona już samodzielnie zarabiać na swoje utrzymanie, jeżeli nie zamierza uzyskać wyższych kwalifikacji zawodowych w drodze nauki w szkole.
Zobacz również: Wniosek o przedłużenie renty rodzinnej po 25 roku życia
W sytuacji kontynuowania nauki po ukończeniu 16 roku życia (co jest powszechne), osobie takiej przysługuje prawo do dalszej wypłaty renty rodzinnej aż do ukończenia nauki, nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat życia.
Z woli ustawodawcy, z dniem ukończenia granicy wiekowej 25 lat, prawo do renty rodzinnej ustaje bez względu na okres, jaki pozostał do zakończenia nauki w szkole, jeżeli jest ona odbywana w szkole niebędącej szkołą wyższą. Jedyny wyjątek w tym zakresie ustanowiony został w art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W myśl tego przepisu, jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
Najwięcej kontrowersji budzi przy tym ustalenie znaczenia użytego w tym przepisie zwrotu „będąc na ostatnim roku studiów”. Ustawa nie zawiera jakiejkolwiek definicji tego pojęcia, ani nie odsyła w tym zakresie do przepisów innych aktów prawnych. Odpowiedzi na pytanie o istotę powyższego sformułowania nie daje też ani dawna ustawa z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385 z późn. zm.), ani obecnie obowiązująca ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 572 z późn. zm.).
Art. 144 ust. 1 pierwszej z wymienionych ustaw oraz art. 161 ust. 1 drugiej zawierają jednak upoważnienie dla senatu uczelni do uchwalania regulaminu studiów, którego przedmiotem, stosownie do art. 160 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym, powinna być organizacja i tok studiów, a w ich ramach – określenie liczby lat i semestrów studiów oraz dat ich rozpoczęcia i zakończenia. W judykaturze przyjmuje się zatem, że określenie ostatniego roku studiów następuje na podstawie regulaminu uczelni, a studentem ostatniego roku studiów jest osoba legitymująca się stosownym wpisem na ten rok (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2003 r., II UK 138/03, OSNP 2004 Nr 15, poz. 271; z dnia 19 kwietnia 2006 r., II UK 134/05, LEX nr 1001297; z dnia 20 kwietnia 2006 r., I UK 265/05, Prawo Pracy 2006 nr 7-8, s. 53 i z dnia 8 sierpnia 2007 r., II UK 1/07, OSNP 2008 nr 19-20, poz. 295 z glosą krytyczną A. Wypych-Żywickiej, OSP 2009 Nr 3, poz. 27).
Zauważa się, że wprawdzie regulamin studiów nie ma charakteru normatywnego i nie należy do konstytucyjnie określonych źródeł prawa (art. 87 Konstytucji RP), to jednak musi być uznany za akt prawny konkretyzujący i uściślający znaczenie sformułowania „ostatni rok studiów w szkole wyższej”, zamieszczonego w art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W związku z tym ustalenie, kiedy dziecko pobierające rentę rodzinną było na ostatnim roku studiów w rozumieniu tego przepisu, następuje na podstawie wpisu na ostatni rok studiów, dokonanego w oparciu o regulamin obowiązujący uczelnię.
W każdym wypadku regulamin uczelni decyduje o tym, na którym roku studiów kształci się student.
Kwestie te, jeszcze przed powyższej wskazanymi zmianami, dostrzegł Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 lutego 1989 r. w sprawie III UZP 3/89, publik. OSP 1990/5/246, która zachowuje swoją aktualność jako oddająca istotę celu omawianego przepisu, niezależnie od zachodzących zmian. Sąd Najwyższy zwrócił mianowicie uwagę, że na odpowiedź na pytanie od kiedy student jest na ostatnim roku studiów należy odpowiedzieć uwzględniając sytuację studenta, „będącego na ostatnim roku studiów”, a nie z punktu widzenia potrzeb organizacyjnych szkoły wyższej. Data rozpoczęcia zajęć w nowym roku akademickim nie przez wszystkie szkoły wyższe jest ustalona na dzień 1 października, a ponadto jest ona ustalona dla celów organizacyjnych szkoły.
W konsekwencji, Sąd Najwyższy wskazuje, iż prawidłowa wykładnia pojęcia „Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej” winna uwzględniać faktyczne i formalne zakończenie przez studenta przedostatniego roku studiów przed datą rozpoczęcia nowego roku akademickiego, niezależnie od tego, kiedy faktycznie rozpoczęły się zajęcia w nowym roku akademickim. Jeżeli więc student uprawniony do renty rodzinnej ukończy 25 lat życia po zdaniu wszystkich egzaminów i zaliczeniu innych obowiązkowych zajęć na przedostatnim roku studiów (ukończenie faktycznie przedostatniego roku studiów), co stanowi podstawę do wpisu na ostatni rok studiów (ukończenie formalne przedostatniego roku studiów), zachowuje on prawo do renty rodzinnej do czasu zakończenia w planowanym przez uczelnię terminie ostatniego roku studiów.
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego – prawo do pobierania renty rodzinnej ulega przedłużeniu do zakończenia ostatniego roku akademickiego, na którym uprawniony ukończył 25 rok życia, bez względu na to czy rok ten powtarza, czy odbywa na nim studia po raz pierwszy (wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2006 r., II UK 174/2005).
Jednakże Pani ukończyła 25 rok życia w czerwcu właśnie mijającego roku akademickiego (kończącego się w dniu 30 września) – będzie to zatem „ostatni rok akademicki, w którym ukończy Pani 25 rok życia”. W konsekwencji w następnym roku akademickim, rozpoczynającym się 1 października, nie będzie miała Pani już prawa do renty rodzinnej.
W uzasadnieniu powyższego wyroku Sądu Najwyższego możemy przeczytać: „Zgodnie bowiem z art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej możliwość przedłużenia okresu wypłaty renty rodzinnej powyżej 25. roku życia istnieje tylko do zakończenia tego roku studiów, na którym uprawniony ukończył wiek 25 lat. Rozróżnienie przyczyn wydłużenia czasu studiowania prowadziłoby zresztą w praktyce do niedopuszczalnej w odniesieniu do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oceny zasadności przyznania świadczeń. W efekcie organ rentowy przyznawałby lub odmawiał wypłaty renty rodzinnej w zależności od rodzaju przyczyn przedłużenia okresu studiów”.
Nie ma podstaw do przedłużenia Pani renty rodzinnej. Może się Pani odwołać do sądu, nie wiąże się to z kosztami, ale wątpię, aby sąd przyjął inne stanowisko niż dotychczasowa linia orzecznicza.
Zobacz również: Czy częściowa niezdolność do pracy uprawnia do renty?
Powtarzanie roku z powodu choroby
Ania, studentka czwartego roku psychologii, zachorowała na mononukleozę w krytycznym momencie sesji egzaminacyjnej. W rezultacie nie była w stanie przystąpić do wszystkich egzaminów i musiała powtórzyć rok. W czerwcu, tuż przed ukończeniem 25 lat, zdała wszystkie zaległe egzaminy, licząc na przedłużenie renty rodzinnej z ZUS do zakończenia kolejnego, dodatkowego roku akademickiego. Jednak decyzja ZUS była negatywna, argumentując, że przepisy jasno określają granicę wieku na 25 lat, a Ania ukończyła ten wiek przed formalnym zakończeniem studiów.
Niezaliczenie praktyk zawodowych
Kamil, student informatyki, nie zaliczył praktyk zawodowych w wymaganym terminie, co było warunkiem ukończenia studiów. W związku z tym musiał je powtarzać w następnym roku akademickim. Pomimo tego, że ukończył 25 lat w trakcie poprzedniego roku akademickiego, spodziewał się, że ZUS przedłuży mu rentę rodzinną do momentu zakończenia studiów. Zaskoczyła go negatywna decyzja ZUS, która podkreśliła, że zgodnie z prawem, renta rodzinna nie może być wypłacana po przekroczeniu 25. roku życia, chyba że student znajduje się w ostatnim roku studiów, co w jego przypadku miało miejsce rok wcześniej.
Zmiana kierunku studiów
Ewa, po trzech latach studiów na kierunku biologia, zdecydowała się na zmianę specjalizacji na biotechnologię. Zmiana ta wymagała od niej dodatkowego roku studiów, w wyniku czego proces edukacji przedłużył się. Ewa, która ukończyła 25 lat w trakcie swojego pierwotnego programu studiów, złożyła wniosek o przedłużenie renty rodzinnej, licząc na pozytywne rozpatrzenie ze względu na kontynuację edukacji. Niestety, decyzja ZUS była negatywna, ponieważ, według interpretacji przepisów, Ewa nie kwalifikowała się do przedłużenia renty, jako że nie znajdowała się na ostatnim roku nowego kierunku studiów w momencie osiągnięcia 25 roku życia.
Przedłużenie renty rodzinnej z ZUS po ukończeniu 25. roku życia jest możliwe tylko w wyjątkowych okolicznościach, tj. gdy student znajduje się na ostatnim roku studiów. Decyzje ZUS w tej materii opierają się na ściśle określonych przepisach, nie uwzględniając indywidualnych sytuacji takich jak powtarzanie roku, niezaliczenie praktyk, czy zmiana kierunku studiów. W związku z tym, osoby, które ukończyły 25 lat i nadal studiują, mogą napotkać trudności w uzyskaniu przedłużenia renty rodzinnej, co potwierdzają przedstawione przykłady.
Potrzebujesz wsparcia w sprawie przedłużenia renty rodzinnej z ZUS? Skorzystaj z naszych porad prawnych online oraz profesjonalnego wsparcia w przygotowaniu odwołań i pism - szybko, wygodnie i skutecznie. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
2. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2003 r., sygn. akt II UK 138/03
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006 r., II UK 174/2005
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
