Autor: Marta Handzlik
Byłam na zwolnieniu lekarskim i pracowałam w innej firmie na umowę zlecenie. ZUS dopatrzył się tego. Co mogę zrobić, aby uniknąć kary z ZUS-u?
Odpowiadając na Pani pytanie uprzejmie informuję, że zgodnie z § 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz. U. Nr 65, poz. 743) kontrolę prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy przeprowadza płatnik zasiłku. Jeżeli uprawnionym do wypłaty zasiłku jest płatnik składek (np. pracodawca), wówczas płatnik może sprawdzić, czy zatrudnieni pracownicy wykorzystują zwolnienia lekarskie zgodnie z ich przeznaczeniem albo czy w czasie zwolnienia nie podejmują pracy zarobkowej. Gdy płatnikiem zasiłku jest ZUS, to ZUS przeprowadza kontrolę w zakresie wykorzystywania zasiłku.
Płatnik wypłaca zasiłki osobom ubezpieczonym w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Natomiast ZUS wypłaca zasiłki ubezpieczonym, którzy są zatrudnieni u płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 osób ubezpieczonych.
Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby polega na ustaleniu, czy ubezpieczony w okresie orzeczonej niezdolności do pracy:
1) nie wykonuje pracy zarobkowej,
2) nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z jego celem.
Zobacz również: Zwolnienie lekarskie a szkolenie online
Na podstawie art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267) ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Dodać do tego należy, iż niewłaściwe wykorzystanie zwolnienia lekarskiego może być podstawą do rozwiązania umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia, czy też nawet potraktowane jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych i skutkować rozwiązaniem umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia np.: praca w czasie zwolnienia w innym zakładzie pracy, a także skutkować obowiązkiem zwrotu wynagrodzenia za ten okres (za pierwsze 33 dni niezdolności do pracy w danym roku kalendarzowym – (art. 92 § 1 K.p.).
Podobnie może być potraktowane zlecenie dla innego podmiotu w czasie trwającego zwolnienia lekarskiego. Jak wynika bowiem z wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 listopada 2002 r., III AUa 3189/01 Pr.Pracy 2003/10/43 „Adnotacja na zwolnieniu lekarskim o treści: »pacjent może chodzić« nie usprawiedliwia wykonywania pracy przez pracownika, którego taka adnotacja dotyczy. Taki zapis upoważnia go jedynie do wykonywania zwykłych czynności życia codziennego, np. poruszanie się po mieszkaniu, udanie się na zabieg czy kontrolę lekarską”.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego zakłada, iż pracownik w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim powinien stosować się w pełni do wskazań lekarskich i powstrzymać się od podejmowania czynności, które mogłyby przedłużyć niezdolność do pracy, podjęcie zaś czynności zarobkowych – w szczególności sprzecznych ze wskazaniami lekarskimi świadczy o naruszeniu pracowniczego obowiązku troski o dobro pracodawcy (SN wyrok z dnia 16 listopada 2000 r., sygn. akt: I PKN 44/00). Co więcej, na mocy art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową traci prawo do zasiłku chorobowego.
Pracą w rozumieniu powyższego przepisu będzie zarówno wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, jak również wykonywanie różnych czynności na podstawie stosunków prawnych o charakterze cywilnoprawnym (umowa zlecenia, o dzieło), a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej czy samozatrudnienie.
Nie będzie miało tu znaczenia, czy praca taka obciąża czy też nie w istotny sposób organizm pracownika pozostającego na zwolnieniu lekarskim, czy jest wykonywana w pełnym wymiarze, ani też motywacja pracownika podejmującego taką pracę. Sąd Najwyższy wskazał, iż jedynie sporadyczna, wymuszona okolicznościami, aktywność zawodowa zmierzająca do osiągnięcia zarobku w czasie pobierania zasiłku chorobowego może usprawiedliwiać zachowanie prawa do takiego świadczenia.
Samo nadużycie zwolnienia lekarskiego co do zasady nie jest kwalifikowane jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, niemniej niewątpliwie może uzasadniać utratę zaufania pracodawcy do pracownika. Z drugiej strony, pracownik, który w czasie zwolnienia lekarskiego podejmuje czynności ewidentnie sprzeczne z celem tego zwolnienia, jakim jest odzyskanie zdolności do pracy, a zwłaszcza – wykonuje czynności prowadzące do przedłużenia nieobecności w pracy, godzi w dobro pracodawcy i działa sprzecznie ze swoimi obowiązkami takimi jak lojalność wobec pracodawcy, czy obowiązek świadczenia pracy. Takie zachowanie pracownika uzasadniać może nie tylko wypowiedzenie umowy o pracę, ale nawet – w konkretnych okolicznościach – może zostać uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (SN z dnia 22.11.2007 r., sygn. akt: II PK 85/07).
Reasumując, wykonywanie każdej pracy, jeśli ma charakter zarobkowy powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego i może stać się przyczyną rozwiązania umowy o pracę. Celem zwolnienia lekarskiego jest bowiem odzyskanie przez pracownika sprawności i powrót do pracy.
Oczywiście w swojej obronie może Pani podnieść argument, że zlecenie było sporadyczne i wymuszone okolicznościami, jednak w mojej opinii szansa na uniknięcie kary z ZUS-u jest niewielka.
Zobacz również: Umowa zlecenie po umowie o pracę a zasiłek chorobowy
Anna, grafik komputerowy
Anna, będąc na zwolnieniu lekarskim z powodu złamanego nadgarstka, podjęła pracę zdalną jako grafik komputerowy na umowę zlecenie dla innej firmy. Uznała, że praca przy użyciu myszki i klawiatury nie obciąża jej nadgarstka i nie wpłynie na proces leczenia. Jednakże, gdy ZUS dowiedział się o jej dodatkowej działalności, Anna musiała stawić czoła możliwości zwrotu otrzymanych świadczeń chorobowych, argumentując, że jej stan zdrowia pozwalał na wykonywanie takich czynności.
Bartek, nauczyciel języka angielskiego
Podczas zwolnienia lekarskiego z powodu operacji kolana, Bartek zdecydował się na prowadzenie prywatnych lekcji języka angielskiego online. Uznał, że skoro praca nie wymaga od niego wstawania ani chodzenia, nie narusza zaleceń lekarskich. Niestety, kontrola ZUS ujawniła jego dodatkową aktywność zarobkową, co postawiło go w sytuacji konieczności wyjaśnienia i obrony przed zarzutami nadużycia zwolnienia lekarskiego.
Cecylia, księgowa
Cecylia, będąc na długoterminowym zwolnieniu lekarskim z powodu poważnej choroby, zdecydowała się na sporadyczną współpracę z małą firmą, wykonując dla niej zadania księgowe zdalnie. Wierzyła, że jej stan zdrowia pozwala na taką formę pracy, która dodatkowo pomagała jej utrzymać równowagę psychiczną. Gdy jednak sprawa wyszła na jaw podczas rutynowej kontroli ZUS, Cecylia została postawiona przed wyzwaniem udowodnienia, że jej działalność nie kolidowała z procesem leczenia i celem zwolnienia lekarskiego.
Praca na umowę zlecenie w trakcie zwolnienia lekarskiego wiąże się z ryzykiem utraty prawa do zasiłku chorobowego i może skutkować koniecznością zwrotu otrzymanych świadczeń. Kluczowe jest przestrzeganie zaleceń lekarskich i unikanie aktywności zarobkowej, która mogłaby być interpretowana jako naruszenie celu zwolnienia lekarskiego. W przypadku kontroli ZUS, istotne jest przedstawienie argumentów świadczących o sporadyczności i wymuszonych okolicznościach podejmowanej pracy.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie zwolnienia lekarskiego i umowy zlecenie? Skorzystaj z naszych porad prawnych online oraz profesjonalnego wsparcia w przygotowaniu pism do ZUS. Zapewniamy szybką i skuteczną pomoc! Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - Dz.U. 1999 nr 60 poz. 636
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 listopada 2002 r., III AUa 3189/01
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2000 r., sygn. akt: I PKN 44/00
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.11.2007 r., sygn. akt: II PK 85/07
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
