Autor: Marek Gola
Prowadzę od 2008 r. działalność gospodarczą i od pewnego czasu nie płacę składek na ZUS, bo z powodu zadłużenia mnie nie stać. Obecnie ZUS wszczął postępowanie administracyjne i wzywa mnie do wyjaśnień. Czy mogę starać się o umorzenie zaległości?
Podstawę prawną niniejszej odpowiedzi stanowi ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwana dalej ustawą systemową, oraz pomocniczo Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, Kodeks postępowania administracyjnego (w skrócie K.p.a.) oraz ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Z treści Pana pytania wynika, iż od 2008 r. prowadzi Pan działalność gospodarczą. Od samego początku borykał się Pan z problemami finansowymi. W chwili obecnej spłaca Pan liczne kredyty i zobowiązania wobec dawnych kontrahentów. Ostatnimi czasy powziął Pan wiadomość, iż ZUS wszczął przeciwko Panu postępowanie administracyjne w sprawie braku zapłaty za składki. Niestety nie wskazuje Pan, czy zaległości, które powstały, dotyczą jedynie Pana, czy może Pana pracowników. Powyższe ma bowiem istotne znaczenie z punktu widzenia Pana interesów.
W pierwszej kolejności pragnę się odnieść do kwestii zaległości wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, tutaj istnieje możliwość wnoszenia do ZUS-u o odroczenia terminu płatności zaległości z tytułu składek, rozłożenia na raty czy też umorzenia.
Zgodnie z treścią art. 28 ustawy systemowej „należności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części przez Zakład, z uwzględnieniem wskazanych poniżej warunków”.
Należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, natomiast należności z tytułu składek ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności.
Całkowita nieściągalność zachodzi, gdy:
Umorzenie składek powoduje także umorzenie odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty.
Powyższy przepis dotyczył instytucji umorzenia, natomiast zgodnie z art. 29 ustawy systemowej ZUS może również płatności odroczyć lub rozłożyć na raty, i tak:
„1. Ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie Zakład może na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. Odroczenie terminu płatności może dotyczyć jedynie należności finansowanej przez płatnika składek.
1a. Odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy.
2. Od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.
3. Jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez Zakład rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi na zasadach określonych w ustawie – Ordynacja podatkowa.
4. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, Zakład ustala opłatę prolongacyjną na zasadach i w wysokości przewidzianej w ustawie – Ordynacja podatkowa dla podatków stanowiących dochód budżetu państwa”.
Nie mogą jednakże podlegać rozłożeniu na raty składki finansowane przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek (art. 30 ustawy systemowej) (por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 30 września 2010 r., sygn. akt I SA/Ol 118/10). W przypadku składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących ich płatnikami w ogóle ustawodawca nie przewiduje możliwości ich umarzania, rozkładania na raty czy odraczania terminu płatności. Nie istnieją podstawy prawne do merytorycznego rozpoznania wniosku w tym zakresie. Skoro nie można rozpoznać wniosku o umorzenie należności, to organ zobligowany jest do umorzenia postępowania w tym zakresie (art. 30 ustawy)
Zatem składki za zatrudnionych pracowników nie można rozpatrywać w kategorii rozłożenia na raty, gdyż z mocy art. 30 ustawy systemowej nie podlegają one możliwości zawarcia układu, bowiem przepis art. 28 i 29 znajduje zastosowanie wyłącznie do należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na to ubezpieczenie. Oznacza to, iż układowi ratalnemu mogą podlegać wyłącznie składki za osobę prowadzącą działalność gospodarczą, natomiast nie za pracowników.
Ustawa systemowa przewiduje w przepisie art. 28 i 29 możliwość umarzania czy też rozkładania na raty należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, odraczanie terminu ich płatności, a także rozkładanie tych płatności na raty. Jednakże z literalnego i niebudzącego wątpliwości interpretacyjnych brzmienia art. 30 ustawy systemowej, przytoczonym powyżej wynika, iż powyższe regulacje prawne nie znajdują zastosowania w odniesieniu do składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek.
Art. 30 ustawy wyłącza możliwość czy to umorzenia, czy rozłożenia na raty należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne w części pracowniczej – składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek. Osobami finansującymi składki niebędącymi płatnikami są pracownicy.
Tym samym w sytuacji ustawowego wyłączenia możliwości rozłożenia na raty zaległości z tytułu ubezpieczenia społecznego ewentualne złożenie przez spółkę wniosku o rozłożenie zaległości, o których mowa powyżej, spotka się z wydaniem przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji o umorzeniu postępowania na podstawie art. 105 § 1 K.p.a. Nie jest zatem dopuszczalne podejmowanie w stosunku do tych składek jakiegokolwiek merytorycznego rozstrzygnięcia przez organ rentowy w oparciu o art. 29, podobnie z resztą jak o art. 28 ustawy systemowej.
Art. 105 § 1 K.p.a. stanowi: „gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania odpowiednio w całości albo w części”.
Opisane powyżej potraktowanie składek finansowanych przez pracowników podyktowane jest ochroną tych składek, a co za tym idzie – interesów pracowników.
Oznacza to, iż ani przepis art. 28 i 29 powołanej ustawy systemowej, ani przepisy rozporządzenia z dnia 31 lipca 2003 r., nie mogą stanowić podstawy do umorzenia lub rozłożenia na raty składek należnych za zatrudnianych pracowników w części przez nich finansowanej (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 grudnia 2006 r., sygn. akt III SA/Wa 2923/06, LEX nr 306959).
Proszę jednakże pamiętać, że zakres wyłączenia rozłożenia zaległości na raty wynikający z art. 30 ustawy, o których mowa w art. 28 i 29 ustawy systemowej, jest ściśle określony, umorzenia nie stosuje się do składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek. A contrario oznacza to, iż należności inne niż należności z tytułu składek, tj. odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowej opłaty mogą być umarzane lub rozkładane na raty w całości lub w części na podstawie art. 28 i 29 tej ustawy.
Jeżeli zaległości dotyczy tylko Pana osoby, wówczas istnieje możliwość wnoszenia o ich umorzenie lub rozłożenia na raty.
W celu podjęcia działań zmierzających do rozłożenia zaległości należy w pierwszej kolejności złożyć wniosek o rozłożenie na raty czy też umorzenie, ewentualnie odroczenie płatności stosownych zaległości. Wniosek taki należy skierować do właściwego miejscowo ZUS-u.
Odnosząc się do argumentacji, jaką będzie Pan chciał wykorzystać przy negocjacjach z ZUS-em, to w pierwszej kolejności należy odnieść się do treści przytoczonych powyżej przepisów art. 28 i 29 ustawy systemowej (w zależności od wybranej przez Pana opcji), wskazując na podstawę rozłożenia należności na raty, ewentualnie umorzenia na względy gospodarcze lub inne przyczyny zasługujące na uwzględnienie.
Warto również zwrócić uwagę organowi rentowemu na obciążenia firmy z tytułu spłaty kredytów, stałych opłat za media czy też innych kosztów działalności gospodarczej. Kolejnym argumentem na korzyść może być również fakt, iż w związku z kryzysem spadły obroty firmy, co jednakże spowodowało niemożność poniesienia innych wydatków, w tym z tytułu spłaty składek na ubezpieczenie, a w efekcie powstanie również dodatkowych kosztów m.in. odsetek itp.
Rekapitulując, w tym, co zostało wskazane powyżej, należy upatrywać spełnienia przesłanek istnienia interesu publicznego, jak i również interesu płatnika. Proszę również mieć na uwadze, że ewentualna zgoda organu np. na rozłożenie na raty należności w takim zakresie, w jakim jest to dopuszczalne, ma charakter uznaniowy. Nie ma w systemie prawnym szczegółowych przepisów, które regulowałyby tę kwestie w sposób szczegółowy i wyczerpujący. Tym samym możliwość rozłożenia będzie w dużej mierze zależeć od uznania organu oraz od tego, jak obszernej argumentacji użyje Pan i czy argumentacja przekona Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Zobacz również: Apelacja od wyroku sądu okręgowego w sprawie przeciwko ZUS
Odroczenie płatności zaległości
Jan Kowalski, właściciel małej firmy budowlanej, z powodu nagłego spadku liczby zleceń znalazł się w trudnej sytuacji finansowej. Nie był w stanie opłacić składek ZUS za ostatnie trzy miesiące. Po otrzymaniu wezwania do zapłaty, złożył wniosek o odroczenie terminu płatności i przedstawił szczegółowy plan finansowy, pokazując, jak zamierza stopniowo wyrównać zaległości. ZUS, po analizie wniosku i sytuacji firmy, zdecydował się odroczyć termin płatności, dając Janowi szansę na stabilizację finansową
Rozłożenie zaległości na raty
Ewa Nowak, prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą w branży kosmetycznej, napotkała na problemy finansowe związane z długotrwałym zamknięciem salonu podczas lockdownu. Zaległości w ZUS rosły, a Ewa obawiała się konsekwencji. Zdecydowała się złożyć wniosek o rozłożenie zaległości na raty, argumentując to znacznym obniżeniem przychodów. ZUS, uwzględniając wyjątkową sytuację i przedstawione dowody, zgodził się na propozycję i ustalił harmonogram spłat, który Ewa mogła zaakceptować.
Wniosek o umorzenie zaległości
Tomasz Zieliński, który przez kilka lat prowadził niewielką działalność transportową, z powodu serii nieszczęśliwych zdarzeń i niezdolności do konkurowania na rynku, zdecydował się zakończyć działalność. Zgromadził jednak znaczne zaległości wobec ZUS, których nie był w stanie spłacić. Tomasz złożył wniosek o umorzenie zaległości, powołując się na całkowitą nieściągalność długu z powodu likwidacji działalności i braku majątku. Po dokładnym zbadaniu sprawy, ZUS zdecydował o częściowym umorzeniu zaległości, uwzględniając trudną sytuację Tomasza i fakt, że nie posiadał on już żadnych możliwości spłaty długu.
Postępowanie administracyjne wszczęte przez ZUS w przypadku braku zapłaty składek może wydawać się obciążeniem dla przedsiębiorców. Jednakże, jak pokazują przedstawione przykłady, istnieją możliwości negocjacji z ZUS-em, takie jak odroczenie płatności, rozłożenie zaległości na raty czy nawet umorzenie długu w uzasadnionych przypadkach. Kluczowe jest aktywne dążenie do rozwiązania problemu i współpraca z Zakładem, co może pomóc w stabilizacji sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i uniknięciu dalszych konsekwencji prawnych.
Zmagasz się z problemami z ZUS? Nasz zespół doświadczonych prawników oferuje profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w przygotowaniu wszelkich niezbędnych pism i wniosków do ZUS, aby skutecznie rozwiązać Twoje problemy. Skontaktuj się z nami już dziś! Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego - Dz.U. 1960 nr 30 poz. 168
3. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 30 września 2010 r., sygn. akt I SA/Ol 118/10
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
