Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Od 9 lat pobierałem rentę rodzinną. W ubiegłym roku zacząłem zarabiać na podstawie umowy o pracę, wyliczona średnia z 10 miesięcy to ok. 42 tys. brutto, co sprawia, że przekroczyłem przychód 70% w skali roku. A w skali miesiąca zdarzają się przekroczenia o 130% względem kwoty 5167 zł. Nie byłem świadomy, iż należy zgłosić fakt zarabiania do ZUS-u i tego nie uczyniłem. Dopiero niecały rok temu zdałem sobie sprawę, iż prawdopodobnie przekraczam próg, więc zrzekłem się renty na rzecz matki i siostry, stąd też podałem średnią z 10 miesięcy a nie z 12. Dzisiaj otrzymałem list z ZUS-u., w którym wzywa się mnie do okazania zaświadczenia o wysokości uzyskanego przychodu za te 10 miesięcy ubiegłego roku, zanim się zrzekłem świadczenia. Co mi grozi w związku z brakiem zgłoszenia podjęcia pracy w ubiegłym roku? Czy będę musiał zwrócić maksymalną kwotę 527,5zł za każdy miesiąc, w którym przekroczyłem 70% średniej krajowej, czyli 10x527,5? Co powinienem zrobić?
Każda osoba pobierająca świadczenie rentowe z ZUS, która podejmuje działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (zatrudnienie, służba, inna praca zarobkowa, pozarolnicza działalność gospodarcza) musi mieć świadomość, że z tego powodu jej świadczenie może być zmniejszone lub wręcz ulec zawieszeniu.
Co więcej, przychody, które powodują zmniejszenie lub zawieszenie świadczenia rentowego są rozumiane bardzo szeroko, wlicza się do nich nie tylko pensje z tytułu pracy zarobkowej czy dochód z działalności gospodarczej, ale również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.
Po osiągnięciu przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia nie większą jednak niż: 20,4% kwoty bazowej dla renty rodzinnej, do której jest uprawniona jedna osoba. W przypadku renty rodzinnej przysługującej więcej niż jednej osobie, ulega zmniejszeniu ta część renty, która przysługuje osobie, której przychód przekroczył 70% przeciętnego wynagrodzenia. Po osiągnięciu przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego wynagrodzenia, prawo do renty rodzinnej przysługującej jednej osobie, ulega zawieszeniu. W przypadku renty rodzinnej przysługującej więcej niż jednej osobie, po osiągnięciu przychodu przez osobę uprawnioną w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego wynagrodzenia, zawieszeniu podlega prawo do części renty rodzinnej dla tej osoby. Wysokości części renty przysługujące pozostałym członkom rodziny nie ulegają zmianie.
Jeśli nie powiadomił Pan ZUS o przekroczeniu ww. kwot, a pobierał rentę tak, jakby przekroczenia nie było, to ZUS wyda decyzję zobowiązującą do zwrotu. W zależności czy przekroczenie sięgało powyżej 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale mniej niż 130% przeciętnego wynagrodzenia, czy też przekroczyło 130% przeciętnego wynagrodzenia, ZUS wyliczy świadczenie nienależne, które musi Pan zwrócić.
Istnieją dwa sposoby rozliczania świadczeń – rozliczenie roczne i miesięczne. ZUS powinien rozliczać świadczenie według wariantu korzystniejszego dla obywatela. By jednak umożliwić organowi rozliczenie świadczenia w najkorzystniejszy sposób, należy przedłożyć zaświadczenie o kwocie zarobków osiągniętych w poszczególnych miesiącach, jakich żąda ZUS, tj. osobno za każdy miesiąc.
Gdyby dostał Pan decyzję o rocznym rozliczeniu przychodu na podstawie wariantu rocznego, może Pan wówczas jeszcze dosłać do ZUS zaświadczenie o przychodach osiąganych w kolejnych miesiącach rozliczanego roku, ale ma Pan wówczas na to 30 dni, bo po tym czasie decyzja ZUS się uprawomocni.
Odpowiadając zatem na Pana pytania: „Co mi grozi w związku z brakiem zgłoszenia podjęcia pracy w ubiegłym roku?” – Wezwanie do zwrotu nienależnego świadczenia za okres, w którym pobierał je Pan w wysokości sprzecznej z tą, jaka wynikała z uzyskiwanego dochodu. Nadto każdy obywatel, który rentę pobiera, ma obowiązek co roku – do końca lutego – dostarczyć do ZUS zaświadczenie o wysokości przychodu za ubiegły rok. Na jego podstawie ZUS ustali, czy wypłacił świadczenie w prawidłowej wysokości. Jeśli ktoś osiągnął przychody, a nie poinformował o tym ZUS, ZUS zażąda zwrotu świadczeń, które danej osobie nie przysługiwały, nawet za 3 lata wstecz. Jeśli ZUS zostanie powiadomiony – zażąda zwrotu tych świadczeń tylko za ostatni rok.
Czy będę musiał zwrócić maksymalną kwotę 527,5zł za każdy miesiąc, w którym przekroczyłem 70% średniej krajowej, czyli 10x527,5? – Nie, tylko nadwyżkę, do jakiej nie był Pan uprawniony. Całą kwotę musiałby Pan zwrócić, gdyby przekroczył 130%, tj. w sytuacji gdy prawo do renty ulega zawieszeniu nie zmniejszeniu.
Przychody, które powodują zmniejszenie lub zawieszenie świadczenia rentowego są rozumiane bardzo szeroko, wlicza się do nich nie tylko pensje z tytułu pracy zarobkowej czy dochód z działalności gospodarczej, ale również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.
Do puli przychodów zmniejszających lub zawieszających rentę nie wlicza się tych, które nie stanowią podstawy do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz umów o dzieło (o ile nie były wykonywane na rzecz pracodawcy rencisty), honorariów z działalności twórczej i artystycznej, darowizn i zapomóg, praw autorskich i patentowych, wynajmu lub dzierżawy nieruchomości albo lokali (chyba że wynajem lub dzierżawa są przedmiotem działalności gospodarczej). Pobierane świadczenia rentowe nie są traktowane jako przychody dla celów zawieszalności świadczeń emerytalno-rentowych.
* Opis sprawy z listopada 2021 r.
Anna od 8 lat pobierała rentę rodzinną po zmarłym ojcu. Po ukończeniu studiów wzięła pracę na pół etatu, ale nie zdawała sobie sprawy, że jej dochody mogą wpłynąć na wysokość świadczenia. Po roku od rozpoczęcia pracy otrzymała list z ZUS, informujący o konieczności zwrotu nadpłaconej części renty, ponieważ przekroczyła próg dochodowy. Musiała zwrócić pieniądze za 7 miesięcy, co dla niej było sporym obciążeniem finansowym.
Marek przez 6 lat pobierał rentę rodzinną po zmarłej matce. Po zdobyciu pracy na pełny etat w firmie IT, Marek nie zgłosił tego faktu do ZUS, nie wiedząc, że jest to konieczne. W wyniku przekroczenia limitu dochodów, ZUS zawiesił jego rentę, a on został zobowiązany do zwrotu całości świadczenia za kilka miesięcy. Dodatkowo, musiał złożyć szczegółowe zaświadczenia o swoich dochodach, aby ZUS mógł dokładnie rozliczyć nadpłatę.
Kasia pracowała na umowie zlecenie i pobierała rentę rodzinną po śmierci ojca. W jednym z miesięcy jej przychód przekroczył 130% średniego wynagrodzenia, co skutkowało zawieszeniem renty. Kasia nie zdawała sobie z tego sprawy, dopóki nie otrzymała wezwania do zwrotu części świadczenia. Dzięki wprowadzeniu miesięcznego rozliczenia przez ZUS, musiała jednak zwrócić tylko część nadwyżki, co znacznie złagodziło dla niej finansowe konsekwencje.
Podjęcie pracy przy jednoczesnym pobieraniu renty rodzinnej wiąże się z koniecznością zgłaszania dochodów do ZUS, aby uniknąć zmniejszenia lub zawieszenia świadczenia. Niezgłoszenie przychodu może skutkować wezwaniem do zwrotu nadpłaconej części renty, zwłaszcza w przypadku przekroczenia dopuszczalnych progów dochodowych. Warto zatem regularnie monitorować swoje zarobki i dostarczać wymagane zaświadczenia, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji.
Potrzebujesz pomocy w sprawach związanych z rentą rodzinną lub innymi świadczeniami? Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz przygotowanie niezbędnych pism do ZUS i innych instytucji – szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej - Dz.U. 2004 nr 64 poz. 593
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
