Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Mam niepełnosprawną umysłowo siostrę, która niedawno została umieszczona w DPS-ie. Mamy tylko mamę. Mieszkam za granicą, jestem samotną matką. Czy przy niskich dochodach będę musiała ponosić opłaty za pobyt siostry w DPS?
Oczywiście, jest możliwość, iż organ skieruje w stosunku do Pani postępowanie w przedmiocie wnoszenia opłat z tytułu przebywania siostry w DPS-ie, ale jest Pani do tego upoważniona w dalszej kolejności – za rodzicami uprawnionego oraz dziećmi. Rodzeństwo nie zostało bowiem wskazane wprost jako obowiązani do pokrycia kosztów, jednak czasami zdarza się, iż organ kieruje do nich wniosek z tego tytułu. Z doświadczenia także wiem, że jeżeli zamieszkuje Pani poza granicami kraju, organ przeważnie odpuszcza dochodzenie należności od takich osób – chociaż praktyka może być w tym przedmiocie różna.
Zakres opłat reguluje art. 61 ustawy o pomocy społecznej:
„1. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,
3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność”.
Zobacz również: Umowa dożywocia a oddanie do domu opieki
Jak Pani widzi, jest Pani obowiązana do zapłaty w pierwszej kolejności, na równi z mamą. W pierwszej kolejności powołani do opłat są bowiem małżonek, rodzice oraz dzieci. Jeżeli siostra posiada z wyżej wskazanych tylko mamę, organ może skierować się do Pani jako rodzeństwa – chociaż praktyka jest w tej kwestii różna, albowiem nie została Pani jako rodzeństwo wskazana wprost.
W przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.
Z uwagi na powyższe w przypadku ,kiedy dochody mieszkańca domu są niewystarczające do pokrycia w pełni opłat, organ administracyjny uruchamia procedurę ściągnięcia tych środków od rodziny lub gdy rodzina nie jest w stanie zapewnić dodatkowych kosztów, całość spada na gminę, co jednak nie uwalnia rodziny od tego obowiązku, albowiem gmina może w każdej chwili dochodzić zwrotu płatności.
Zobacz również: Jak nie płacić za dom pomocy społecznej?
Oprócz kryterium dochodowego – co ważne jest dla Pani – ustawa przewiduje możliwość zwolnienia danej osoby z opłaty nawet po przekroczeniu owego limitu kwotowego, jeżeli istnieją ku temu uzasadnione podstawy.
Zgodnie z art. 66 ustawy o pomocy społecznej „rada gminy może określić, w drodze uchwały, dla osób, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a, korzystniejsze warunki ustalania opłat za pobyt w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym, częściowego lub całkowitego zwolnienia z tych opłat, zwrotu należności za okres nieobecności osoby w domu”. Jak Pani widzi, można ubiegać się o zwolnienie z takich opłat.
Zwolnienie z ponoszenia opłat ma charakter fakultatywny, a w przypadku braku uzasadnionego zwolnienie, gminie przysługuje roszczenie zwrotne. Istnieją jednak dwie okoliczności, na skutek można uchylić się od wnoszenia takiej opłaty. Pierwsza została wskazana w art. 61 ustawy i jest coraz bardziej powszechna – mieszkaniec przekazuje posiadaną nieruchomość na cele gminne i na skutek tego, jego pobyt w DPS-ie jest finansowany z funduszu gminy.
Zgodnie natomiast z treścią art. 64 ustawy:
„Osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:
1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;
2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;
3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;
4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko”.
Jak wynika z powyższego, wyliczenie, z uwagi na zwrot „w szczególności” jest katalogiem otwartym, dlatego można powoływać się także na inne okoliczności.
Potwierdza do wyrok NSA z dnia 23.10.2018: „Użyty w art. 64 ustawy o pomocy społecznej zwrot »w szczególności« oznacza, że określona w tym przepisie lista przesłanek uzasadniających zwolnienie z ponoszenia ustalonej opłaty jest listą przykładową. W związku z tym również inne usprawiedliwione okoliczności mogą spowodować uwzględnienie wniosku o zwolnienie od obowiązku ponoszenia opłaty”.
Z uwagi na powyższe, wskazuję, iż w przypadku niemożności pokrycia reszty kosztów przez rodzinę opłaty ponosi gmina. Można jednak ubiegać się od zwolnienia z części a nawet z całości takich opłat, wnosząc odpowiedni wniosek.
Obecnie w mojej ocenie nie powinna się Pani zbytnio martwić, bowiem w pierwszej kolejności do opłat powołana jest mama jako rodzic. Pomocniczo organ może ubiegać się o opłaty od Pani – chociaż jest to wątpliwe. Powyższe potwierdza też to, iż zamieszkuje Pani poza granicami kraju, a w takim przypadku organ często nie uruchamia procedury wyjaśniającej z uwagi na trudności logistyczne.
Zobacz również: Czy MOPS może sprawdzić moje dochody?
Samotna matka z niskimi dochodami
Kasia mieszka w Wielkiej Brytanii i samotnie wychowuje dwoje dzieci. Jest siostrą Magdy, która z powodu niepełnosprawności umysłowej została umieszczona w DPS-ie w Polsce. Kasia pracuje na pół etatu, by móc pogodzić obowiązki zawodowe z opieką nad dziećmi, co skutkuje jej niskimi dochodami. W związku z trudną sytuacją finansową, Kasia złożyła wniosek o zwolnienie z opłat za pobyt siostry w DPS-ie. W uzasadnieniu podkreśliła swoje niskie dochody oraz fakt, że jako samotna matka nie jest w stanie finansowo wesprzeć DPS-u. Organ administracyjny, uwzględniając te argumenty oraz miejsce zamieszkania Kasi poza granicami kraju, zdecydował się nie egzekwować od niej opłat, kierując się przepisami o możliwości zwolnienia z tego obowiązku.
Opieka rodziców
Marek jest bratem Tomka, który od kilku lat przebywa w DPS-ie z powodu choroby psychicznej. Rodzice Marka i Tomka są nadal żyjący, ale ich sytuacja finansowa jest trudna z uwagi na wysokie koszty leczenia matki. Marek, jako młodszy brat, jest świadomy, że rodzice są prawnie zobowiązani do ponoszenia opłat za pobyt Tomka w DPS-ie. Jednakże, Marek postanowił pomóc rodzicom i skontaktował się z pracownikiem socjalnym, by dowiedzieć się, czy istnieje możliwość częściowego zwolnienia rodziców z opłat. Po przedstawieniu dokumentacji medycznej i finansowej rodziny, organ zdecydował się zmniejszyć wysokość opłat, biorąc pod uwagę wyjątkowe okoliczności zdrowotne matki oraz fakt, że Marek sam nie jest prawnie zobowiązany do pokrycia tych kosztów.
Wyjazd za granicę i opłaty
Ania, która mieszka we Wrocławiu, ma brata Pawła przebywającego w DPS-ie. Paweł, ze względu na swoją niepełnosprawność umysłową, nie jest w stanie samodzielnie pokrywać kosztów pobytu w ośrodku. Ich rodzice już nie żyją, a Ania jest jedynym bliskim członkiem rodziny. Ania planuje wyjazd do Niemiec, gdzie dostała ofertę lepszej pracy, co oznaczałoby, że jej dochody znacznie wzrosną. Mimo iż nie jest bezpośrednio zobowiązana do pokrycia kosztów pobytu Pawła, obawia się, że po jej wyjeździe organ zwróci się do niej z wnioskiem o opłaty. Po konsultacji z prawnikiem dowiedziała się jednak, że jej obowiązek opłacania pobytu w DPS-ie jest bardzo mało prawdopodobny, szczególnie że nie była wcześniej zobowiązana, a jej wyjazd zagraniczny dodatkowo utrudniałby takie działania ze strony organów.
Obowiązek ponoszenia opłat za pobyt bliskiej osoby w Domu Pomocy Społecznej spoczywa w pierwszej kolejności na jej małżonku, dzieciach, a dopiero potem na gminie. Rodzeństwo, takie jak siostra lub brat, zazwyczaj nie jest bezpośrednio zobowiązane do ponoszenia tych kosztów, a możliwość egzekwowania opłat od nich zależy od indywidualnych okoliczności, takich jak sytuacja finansowa czy miejsce zamieszkania. Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji mogą ubiegać się o częściowe lub całkowite zwolnienie z opłat, zwłaszcza gdy istnieją ku temu uzasadnione przesłanki.
Skorzystaj z naszych profesjonalnych porad prawnych online, aby uzyskać pomoc w kwestiach związanych z opłatami za pobyt w DPS-ie oraz wsparcie w przygotowaniu niezbędnych pism i wniosków. Nasz zespół ekspertów pomoże Ci znaleźć najlepsze rozwiązania dostosowane do Twojej sytuacji. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej - Dz.U. 2004 nr 64 poz. 593
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
