Autor: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
Mój znajomy osierocił dwójkę dzieci w wieku szkolnym. Żona zmarłego ubiega się o rentę dla dzieci po ojcu, ale w ostatnich 10 latach jego pracy zabrakło 11 miesięcy składkowych. ZUS na tej podstawie odrzucił wniosek o rentę po zmarłym ojcu. Rodzina została w bardzo trudnej sytuacji. Jak można jej pomóc?
Zgodnie z art. 65 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.
Tak więc prawo do renty rodzinnej powstaje z momentem śmierci osoby fizycznej, która za życia miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Ponadto prawo do renty rodzinnej powstanie z momentem śmierci osoby, która nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, ale spełniała przesłanki do uzyskania jednego z tych świadczeń. Z tego wynika, że renta rodzinna jest zawsze zależna od świadczenia zmarłego.
W myśl art. 73 ustawy wysokość renty jest uzależniona od ilości osób uprawnionych i w przypadku jednej osoby uprawnionej wynosi ona 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu; dla dwóch osób to 90% świadczenia, natomiast przy trzech lub więcej osobach – 95% tego świadczenia. Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający określone w ustawie warunki: dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione; przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka; małżonek (wdowa i wdowiec) oraz rodzice.
Zobacz również: Kiedy dziecko nie dostanie renty po ojcu?
Postępowanie o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy jest wszczynane na wniosek osoby uprawnionej. Przyznanie prawa do renty rodzinnej bądź też odmowa prawa do takiego świadczenia wymaga decyzji organu rentowego. Jak wynika z przesłanej przez Panią decyzji ZUS-u, nie został udowodniony minimalny okres składkowy i nieskładkowy konieczny do ustalenia prawa do świadczenia rentowego. Od decyzji w przedmiocie prawa do renty rodzinnej przysługuje małżonce odwołanie do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Jednakże w tym przypadku jest konieczne załączenie dokumentów poświadczających okres zatrudnienia.
W tym szczególnym wypadku polecałabym skorzystanie z możliwości, jaką daje art. 83 ustawy, czyli możliwości przyznania świadczenia w drodze wyjątku. Zgodnie z tym przepisem „ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą – ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek – podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie”.
Zobacz również: Renta rodzinna po mężu dla pracującej żony
Zasadą jest, że w ramach art. 83 rozpatruje się prawo do świadczenia, o które dana osoba ubiegała się w postępowaniu zwykłym i którego odmówiono ze względu na brak spełnienia ustawowych warunków. W wyroku WSA w Warszawie z dnia 13 maja 2005 r., sygn. akt II Sa/Wa 1989/04, rozpatrywanie sprawy o świadczenie w drodze wyjątku dopuszczalne jest po ostatecznym rozstrzygnięciu przez ZUS, a w przypadku wniesienia odwołania – po prawomocnym wyroku sądu stwierdzającym brak uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w trybie ustawowym. Punktem wyjściowym jest spełnienie w znacznym stopniu warunków do uzyskania zwykłej emerytury lub renty. Chodzi tu głównie o staż ubezpieczeniowy, względnie rozmaite wymogi czasowe.
W wyroku NSA w Warszawie z dnia 28 marca 2001 r., sygn. akt II SA 3028/00 stwierdzono:
„Mimo że art. 83 ust. 1 przewiduje możliwość przyznania świadczenia w drodze wyjątku, jeżeli nie zostały spełnione warunki dla uzyskania świadczenia na zasadach ogólnych, co odnosi się w szczególności do braku wymaganego okresu pracy, niemniej, wychodząc z zasad systemowych, na jakich oparte są założenia ubezpieczeń społecznych, których częścią jest ten przepis, i kierując się względami wykładni funkcjonalnej, trudno byłoby przyjąć, by stwarzał on podstawę przyznawania świadczeń w drodze wyjątku w zupełnym oderwaniu od przepracowania dostatecznie długiego okresu pracy, chociaż niewystarczającego dla uzyskania świadczenia na zasadach ogólnych. Innymi słowy, zatrudnienie, które powinno być brane pod uwagę przy przyznawaniu świadczenia w drodze wyjątku na podstawie art. 83 ust. 1, powinno obejmować znaczący okres. Niedostrzeganie okresu zatrudnienia prowadziłoby w prosty sposób do przyznawania świadczeń - niewiele różniących się co do wysokości - osobom powołującym się na nieporównywalne okresy zatrudnienia, co w ostatecznym rachunku naruszałoby interes społeczny (art. 7 k.p.a.), a także zasady sprawiedliwości”.
Domaganie się prawa do renty rodzinnej na zasadach szczególnych w trybie art. 83 ust. 1 wymaga złożenia wniosku do prezesa ZUS-u.
Zobacz również: Czy dziecko dostanie renta po ojcu który nie pracował?
Sytuacja rodziny Kowalskich
Rodzina Kowalskich straciła ojca, który przez ostatnie lata życia pracował na umowach zlecenia, nie odprowadzając regularnie składek na ubezpieczenie społeczne. Po jego śmierci, żona z dwójką dzieci w wieku szkolnym złożyła wniosek o rentę rodzinną, licząc na wsparcie finansowe. Niestety, okazało się, że ojciec nie spełnił minimalnego okresu składkowego wymaganego do uzyskania tego świadczenia. ZUS odmówił przyznania renty, pozostawiając rodzinę bez dodatkowego wsparcia finansowego, na które liczyli.
Przypadek pani Nowak
Pani Nowak, będąca wdową po zmarłym mężu, który był przedsiębiorcą, stanęła przed trudnością uzyskania renty rodzinnej dla siebie i swojej córki. Mimo że jej mąż prowadził działalność gospodarczą, przez kilka ostatnich miesięcy przed śmiercią borykał się z problemami finansowymi, które skutkowały zaległościami w opłacaniu składek. Po jego śmierci, pani Nowak złożyła wniosek o rentę rodzinną, jednak z powodu braków w dokumentacji składkowej, wniosek został odrzucony przez ZUS. Rodzina znalazła się w trudnej sytuacji, próbując odwołać się od decyzji.
Dylematy pani Szymańskiej
Pani Szymańska, matka trójki dzieci, zgłosiła się po śmierci męża o rentę rodzinną. Mąż pani Szymańskiej pracował za granicą przez większość swojego życia zawodowego, nie odprowadzając składek do polskiego systemu ubezpieczeń społecznych. Mimo że w przeszłości przesyłał regularnie środki finansowe na utrzymanie rodziny, brak polskich składek ubezpieczeniowych spowodował, że wniosek o rentę rodzinną został odrzucony. Pani Szymańska, próbując znaleźć sposób na utrzymanie rodziny, rozważała możliwość skorzystania z procedury odwoławczej oraz ewentualnego ubiegania się o świadczenie w drodze wyjątku.
Odmowa przyznania renty rodzinnej przez ZUS może dotknąć rodziny, które już i tak znalazły się w trudnej sytuacji po stracie bliskiej osoby. Przykłady z życia pokazują, jak braki w okresach składkowych lub specyfika zatrudnienia mogą wpływać na decyzję o przyznaniu wsparcia. Warto jednak pamiętać o możliwości odwołania się od decyzji ZUS i próby uzyskania renty w drodze wyjątku, co może okazać się szansą na uzyskanie wsparcia dla rodziny.
Potrzebujesz wsparcia prawnego w sprawie renty rodzinnej? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online i profesjonalnej pomocy w przygotowaniu pism do ZUS. Pomagamy w skutecznym odwoływaniu się od decyzji oraz w procedurze ubiegania się o świadczenia w drodze wyjątku. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
2. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 maja 2005 r., sygn. akt II Sa/Wa 1989/04
3. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 marca 2001 r., sygn. akt II SA 3028/00
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
