Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Problem dotyczy odmowy rekompensaty do emerytury. W uzasadnieniu odmowy ZUS stwierdza, że pracodawca nie wykazał zarządzenia resortowego, które obowiązuje w zakładzie pracy. Podane w świadectwie pracy zostały: wykaz, dział, poz., pkt, zgodnie z załącznikiem do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Złożyłem w terminie odwołanie i dziś otrzymałem wezwanie z Sądu Okręgowego – Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z terminem rozprawy. Załączona została odpowiedź ZUS na moje odwołanie, która jest w zasadzie kopią uzasadnienia z decyzji o przyznaniu emerytury. Jednocześnie Sąd zobowiązał mnie do dostarczenia wszelkich wniosków dowodowych (14 dni) pod rygorem ich późniejszego pominięcia. Co powinienem teraz zrobić? Jakie ewentualne wnioski dowodowe przedstawić? Dodam, że przez 4 lata i 4 miesiące pracowałem jako nauczyciel w pełnym wymiarze godzin i w sumie czas pracy wypełnia ustawowe 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
Warunki przyznania rekompensaty zostały określone w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1924 z późn. zm. – dalej „u.e.p.”) oraz ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 - dalej „ustawa emerytalna”). Zgodnie z art. 2 ust. 5 u.e.p. – rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Artykuł 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy emerytalnej.
W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy emerytalnej. Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są więc:
1. utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 r. – w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r. – podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;
2. niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach pomostowych;
3. legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS;
4. nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.
Wymaga przy tym zaznaczenia, że rozumienie przepisu art. 21 ust. 2 u.e.p. jako wyłączającego prawo do rekompensaty dla każdej osoby, która nabyła prawo do jakiejkolwiek emerytury z FUS byłoby oczywiście nieprawidłowe; przepis ten nie dotyczy każdej osoby uprawnionej do emerytury z FUS, lecz jedynie osób, które nabyły prawo do emerytur w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na prace w warunkach szczególnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2017 r., III AUa 529/16).
Aby otrzymać rekompensatę, musi Pan spełnić wszystkie pozostałe warunki. Powyższe przesłanki mają charakter kumulatywny, tj. aby móc ubiegać się o świadczenie w postaci rekompensaty przewidzianej w ustawie o emeryturach pomostowych, konieczne jest jednoczesne zaistnienie przesłanek określonych w punktach 1-3, oraz nieistnienie przesłanki o charakterze negatywnym, określonej w punkcie 4.
Zgodnie z przesłanką ogólną wskazaną w art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, póz. 1656) za prace o szczególnym charakterze należy uznać tylko te prace zawarte w zał. 2 przywołanej ustawy, które wymagają szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej spowodowanej procesem starzenia się pracownika.
Wymagany okres zatrudnienia, o którym stanowi § 4 ust. 1 rozporządzenia, to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).
Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak takiego świadectwa nie wyklucza dokonania ustalenia pracy w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego. Stanowisko takie wielokrotnie zajmował również Sąd Najwyższy, który między innymi w wyroku z dnia 2 lutego 1996 r. (II URN 3/95, OSNAP 1996/16/239) stwierdził, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Choć jednak ograniczenia co do środków dowodowych, będących podstawą ustaleń okoliczności istotnych z punktu widzenia spełnienia przesłanek koniecznych dla nabycia prawa do świadczeń emerytalnych, nie obowiązują w postępowaniu sądowym, to dowody na te okoliczności mają być dowodami nie budzącymi wątpliwości, spójnymi i precyzyjnymi. Dowody te należy więc oceniać rygorystycznie i można dokonać na ich podstawie ustaleń faktycznych tylko wówczas, gdy spełniają one wyżej wymienione kryteria (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998r, II UKN 440/97, OSNP 1998/22/667).
Sąd może przeprowadzić dodatkowe dowody w celu ustalenia, czy zakres obowiązków wypełnia ustawowe przesłanki zaliczenia do wykazu prac w warunkach szczególnych.
Dowodami są zeznania świadków, zakres obowiązków, zaszeregowanie, inne dokumenty określające zakres prac wykonywanych w zakładzie. Można także powołać biegłego w celu ustalenia, że praca wykonywana przez Pana odpowiada zakresowi rozporządzenia.
Najczęściej tylko dla ZUS brak jakiegoś zapisu w świadectwie pracy stanowi problem, dla sądu już nie, albowiem sąd nie jest związany jak ZUS rozporządzeniem w zakresie uznawania okresów ubezpieczenia i okresów pracy w szczególnych warunkach.
Pani Maria przez 20 lat pracowała w szkodliwych warunkach w zakładzie chemicznym. ZUS odmówił jej rekompensaty, ponieważ zakład pracy nie dostarczył pełnej dokumentacji dotyczącej pracy w szczególnych warunkach. Maria złożyła odwołanie do sądu, dołączając świadectwa pracy, dokumenty związane z jej stanowiskiem oraz powołała dwóch świadków – kolegów z pracy, którzy potwierdzili, że wykonywała obowiązki w warunkach narażających zdrowie. Sąd przyznał jej rekompensatę.
Pan Jan przez 16 lat pracował w hucie przy spawaniu wielkich konstrukcji. Gdy wystąpił o emeryturę z rekompensatą, ZUS odmówił jej przyznania, powołując się na brak wystarczających dowodów potwierdzających pracę w szczególnych warunkach. Jan złożył odwołanie do sądu, dostarczając stare regulaminy zakładu, które jasno wskazywały na warunki pracy. Sąd, po przesłuchaniu świadków i analizie dokumentów, uznał, że Jan ma prawo do rekompensaty.
Pani Elżbieta pracowała jako pielęgniarka w oddziale intensywnej terapii przez ponad 15 lat. Gdy ZUS odmówił jej prawa do rekompensaty, argumentując, że w dokumentacji brakowało wykazu prac w warunkach szczególnych, Elżbieta złożyła odwołanie. Do sądu przedstawiła świadectwo pracy oraz zakres obowiązków, które potwierdziły jej uprawnienia. Sąd uznał jej roszczenie i przyznał rekompensatę.
Walka o rekompensatę do emerytury może wymagać skierowania sprawy do sądu, zwłaszcza gdy ZUS odmawia jej przyznania z powodu braków w dokumentacji. Kluczowe znaczenie mają dowody, takie jak świadectwa pracy, regulaminy zakładowe czy zeznania świadków, które mogą potwierdzić pracę w szczególnych warunkach. W wielu przypadkach sąd jest bardziej elastyczny niż ZUS w ocenie tych dowodów, co daje szanse na pozytywne rozstrzygnięcie.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w sporządzaniu pism procesowych, odwołań i wniosków – szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać fachowe wsparcie w swojej sprawie! Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2017 r. sygn. akt III AUa 529/16
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 r. sygn. akt II URN 3/95
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998r,sygn. akt II UKN 440/97
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
