Autor: Kinga Karaś
Moja żona ma dług w ZUS z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w latach 2005-2011. Firma zakończyła działalność w 2012 r. Żona w roku 2019 nabywa prawa emerytalne. Czy w związku z tym przysługuje jej emerytura? Dodam, że dług w ZUS żony został stwierdzony tytułem wykonawczym. Jednak nie była prowadzona egzekucja tej wierzytelności, gdyż żona nie posiada dochodów i jest na utrzymaniu córki. Żona nie wnosiła również o umorzenie tego długu. Czy żona dostanie emeryturę pomimo długu w ZUS?
Podstawę prawną stanowi ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (zwana dalej: ustawą).
W przedstawionym stanie fatycznym mamy do czynienia z możliwością nabycia prawa do emerytury, pomimo nieopłacania składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 5 ust 4 ustawy – przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla:
1) płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
2) osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność
– nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie.
Zobacz również: ZUS niezapłacony w terminie
Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 14 lit. a ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), samo prowadzenie działalności gospodarczej, bez opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, nie stanowi okresu składkowego. Taki reżim ma swe uzasadnienie w tym, że prowadzący działalność gospodarczą są jednocześnie płatnikami składki, stąd od nich tylko zależało, czy składka została uiszczona. Również w postępowaniu o świadczenie emerytalne obowiązuje zasada, że to zainteresowany ma wykazać okres ubezpieczenia, tj. opłacania składek na ubezpieczenie społeczne lub zwolnienie od ich opłacania. Prowadzenie działalności, bez opłacania składek, nie stanowi okresu składkowego w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 lipca 2017 r. o sygn. akt III AUa 1386/16).
Stosownie do art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.) – prawo do świadczeń w niej określonych powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, z zastrzeżeniem ust. 2. W konsekwencji też niespełnienie przez zainteresowanego ustawowych warunków koniecznych do nabycia świadczenia powoduje wydanie decyzji odmownej, również wtedy, gdy nie spełnia on chociażby jednej z przesłanek. Nie jest zatem dopuszczalne w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wydanie ani decyzji, ani w postępowaniu odwoławczym wyroku ustalającego nabycie przez zainteresowanego tylko niektórych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia i przyznającego to świadczenie pod warunkiem spełnienia pozostałych przesłanek w przyszłości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 marca 2016 r. o sygn. akt III AUa 944/15).
Skoro z treści przepisu art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz. U. z 2013 r. poz. 1442) wprost wynika, że niepłacenie składek powoduje nieuwzględnienie okresu, za który nie zostały one opłacone, jedyny uprawniony wydaje się wniosek, że w przypadku uregulowania zaległych składek okresy, za jakie je opłacono, podlegają doliczeniu do stażu ubezpieczeniowego wymaganego do emerytury lub renty, ale dopiero z chwilą uiszczenia zaległych składek. Data uiszczenia zaległych składek wyznacza zatem datę spełnienia przesłanki prawa do świadczenia w postaci wymaganego okresu ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 16 stycznia 2014 r. o sygn. akt I UK 287/13).
Jeżeli chodzi o prawo do emerytury, to należy rozróżnić dwie sytuacje – fakt urodzenia przed 1 stycznia 1949 r. (obowiązuje minimalny wiek i staż pracy) oraz urodzonych po tej dacie (o przyznaniu emerytury decyduje wiek, natomiast staż pracy – okres składkowy – mają wpływ na jej wysokość).
Zgodnie z art. 24 ust. 1: „Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.”
Art. 27 ust. 1 stanowi, iż ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:
1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;
2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.
Zgodnie z art. 28: „Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:
1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;
2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.”
W art. 29 unormowano prawo do wcześniejszej emerytury, zgodnie z tym przepisem:
„1. Ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego określonego w art. 27 pkt 1, mogą przejść na emeryturę:
1) kobieta – po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy;
2) mężczyzna – po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.
2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje ubezpieczonym, którzy:
1) ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, byli pracownikami oraz
2) w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy.
3. Spełnienia warunków, o których mowa w ust. 2, nie wymaga się od ubezpieczonych, którzy przez cały wymagany okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, podlegali ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy.”
Podsumowując, okres prowadzenia działalności gospodarczej, w którym nie opłacano składek na ubezpieczenie społeczne nie jest uwzględniany w przypadku obliczania okresu składkowego w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym. Jednak w celu zaliczenia tego okresu istnieje możliwość opłacenia zaległych składek, co spowoduje doliczenie tego okresu do stażu ubezpieczeniowego wymaganego do emerytury lub renty.
Dodatkowo wskazuję, że istnieje możliwość zwrócenia się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o umorzenie zaległych składek. Można wskazać aktualną sytuację faktyczną Pana żony oraz fakt aktualnego braku zatrudnienia oraz prowadzenia działalności gospodarczej. Umorzone należności nie będą wliczane do okresu składkowego, więc muszą Państwo zastanowić się, co jest korzystniejsze.
W przypadku egzekucji zaległych składek, kwota wolna od egzekucji i potrąceń wynosi 75% emerytury minimalnej.
Przypadek Pana Jana - Pan Jan prowadził własną działalność gospodarczą przez 10 lat, ale z powodu trudności finansowych nie był w stanie regularnie opłacać składek ZUS. Po zamknięciu działalności pozostał mu dług wobec ZUS. Kiedy nadszedł czas na emeryturę, okazało się, że brakujące składki wpłynęły na wysokość jego świadczenia. Pan Jan zdecydował się na spłatę zaległości, co umożliwiło mu otrzymanie wyższej emerytury, pomimo wcześniejszych trudności finansowych.
Sytuacja Pani Marii - Pani Maria przez kilka lat prowadziła sklep spożywczy, ale z powodu konkurencji musiała zakończyć działalność. Nieopłacone w terminie składki ZUS spowodowały powstanie długu. Gdy Pani Maria osiągnęła wiek emerytalny, złożyła wniosek o emeryturę. Mimo długu w ZUS, emerytura została przyznana, ale jej wysokość została obniżona o nieopłacone składki. Pani Maria postanowiła skorzystać z możliwości rozłożenia długu na raty, co pozwoliło jej stopniowo zmniejszać zobowiązanie i zabezpieczyć swoją przyszłość finansową.
Historia Pani Anny - Pani Anna prowadziła działalność edukacyjną, ale z powodu osobistych przeciwności nie opłacała regularnie składek ZUS. Kiedy zbliżała się do wieku emerytalnego, zaczęła martwić się o swoją przyszłość. Z pomocą doradcy z ZUS udało jej się ustalić plan spłaty zaległości i złożyć wniosek o umorzenie części długu z uwagi na trudną sytuację życiową. Dzięki temu procesowi, Pani Anna mogła otrzymać emeryturę, choć jej wysokość była niższa, niż gdyby wszystkie składki były opłacone w terminie. Pani Anna jest wdzięczna za możliwość uregulowania swojej sytuacji i uzyskania wsparcia w trudnych czasach.
Dług w ZUS nie uniemożliwia automatycznie otrzymania emerytury, jednak ma wpływ na jej wysokość i warunki przyznania. Istnieją możliwości uregulowania zaległości, takie jak spłata długu czy umorzenie składek, które mogą pozytywnie wpłynąć na ostateczne świadczenie emerytalne. Ważne jest, aby osoby znajdujące się w podobnej sytuacji dokładnie analizowały swoje opcje i korzystały z dostępnej pomocy, by zabezpieczyć swoje prawa do przyszłej emerytury.
Potrzebujesz pomocy w zrozumieniu swojej sytuacji emerytalnej lub masz dług w ZUS? Skorzystaj z naszych porad prawnych online i profesjonalnej pomocy w przygotowaniu pism. Zapewniamy szybką i skuteczną obsługę, abyś mógł bez obaw spojrzeć w przyszłość. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
