Czy będąc na zwolnieniu lekarskim można kandydować do zarządu związku zawodowego?

Czy pracownik na L4 może przyjść na walne zebranie i kandydować na stanowisko w zarządzie?

W pierwszej kolejności sięgnąć należy do ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. Dz. U. 2017 r., poz. 1368 ze zm.; zwanej dalej także „u.s.c.m.”. Ustawa ta reguluje bowiem prawo do zasiłku chorobowego.

Istotą zadanego pytania jest określenie relacji zachodzącej między niezdolnością do pracy, a możliwością przyjścia na walne zebranie i kandydowanie do zarządu. W tym kontekście wskazać po pierwsze należy, że zasiłek chorobowy przysługuje w przypadku niezdolności do pracy oraz jedynie za okres tej niezdolności. Wynika to jasno z art. 6 ust. 1 i art. 8 u.s.c.m.

„Art. 6. 1. Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

2. Na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy:

1) w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;

2) z powodu przebywania w:

a) stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego,

b) szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych;

3) wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.”

„Art. 8. Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 – nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni.”

Przy czym podkreślić należy, że z punktu widzenia ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa chodzi właśnie o niezdolność do pracy. Ponadto, w przypadku badania niezdolności do pracy – zgodnie z § 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim (Dz. U. 2015 r., poz. 2013) – należy brać pod uwagę:

„§ 3. Przy orzekaniu należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności istotne dla oceny stanu zdrowia i upośledzenia funkcji organizmu powodujące czasową niezdolność do pracy ubezpieczonego, ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju i warunków pracy.”

Tak też przyjmuje orzecznictwo, gdzie wskazuje się, że „niezdolność do pracy nie jest stanem, do którego oceny można zastosować obiektywne kryteria. O niezdolności tej decydują między innymi określony stan chorobowy, stopień jego nasilenia, charakter wykonywanej pracy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 24 kwietnia 1996 r., sygn. akt III AUr 42/96).

Zatem zasiłek przysługuje w przypadku niezdolności do pracy. A ściślej rzecz biorąc – do pracy na stanowisku zajmowanym przez danego pracownika. Niemniej jednak pamiętać należy również o art. 17 u.s.c.m., który przewiduje pewne okoliczności powodujące utratę zasiłku chorobowego. Przepis ten stanowi:

„Art. 17. 1. Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

2. Zasiłek chorobowy nie przysługuje w przypadku, gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.

3. Okoliczności, o których mowa w ust. 1 i 2, ustala się w trybie określonym w art. 68.”

„Art. 68 1. Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz są upoważnieni do formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.

2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.”

Zatem z całą pewnością pracownik nie będzie mógł w tym czasie wykonywać pracy zarobkowej (art. 17 ust. 1 u.s.c.m.). Natomiast zastanowić się trzeba czy działanie takie jak kandydowanie nie będzie kwalifikowane jako „wykorzystanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia”.

Jak wskazuje się w literaturze, „do oceny, czy podejmowane przez ubezpieczonego aktywności są niezgodne z przeznaczeniem zwolnienia, często jest potrzebna wiedza medyczna, która pozwoli na ustalenie, czy wykorzystuje on zwolnienie niezgodnie z przeznaczeniem, dlatego przy ocenie uwzględnia się rodzaj choroby i treść zaświadczenia lekarskiego oraz sytuację ubezpieczonego.

Ponieważ celem zwolnienia lekarskiego jest odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy, to w jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej, jak i inne zachowania utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję.

Najczęściej ZUS odbiera prawo do zasiłku w przypadkach:

1) nieprzestrzegania wskazań lekarskich, np. odbywania spacerów lub dokonywania zakupów w czasie, gdy lekarz nakazał leżenie;

2) wykonywania różnego rodzaju prac mogących wpłynąć na pogorszenie stanu zdrowia (np. remont mieszkania, praca w ogrodzie);

3) wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy do innych celów niż leczenie.

Nie jest natomiast nieprawidłowym wykorzystywaniem zwolnienia lekarskiego sytuacja, gdy:

1) ubezpieczony wykonuje podstawowe czynności niezbędne do zaspokojenia potrzeb życiowych;

2) ubezpieczony wyjeżdża na czas leczenia do rodziny, jeżeli wskaże płatnikowi składek miejsce pobytu;

3) ubezpieczony będący na opiece nad chorym członkiem rodziny wykonuje czynności domowe w zastępstwie osoby, nad którą sprawuje opiekę” (A. Radzisław, Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, Warszawa 2016, komentarz do art. 17).

Sama zaś „adnotacja na zwolnieniu lekarskim o treści: »pacjent może chodzić« nie usprawiedliwia wykonywania pracy przez pracownika, którego taka adnotacja dotyczy. Taki zapis upoważnia go jedynie do wykonywania zwykłych czynności życia codziennego, np. poruszanie się po mieszkaniu, udanie się na zabieg czy kontrolę lekarską” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12.11.2002 r., sygn. akt III AUA 3189/01.

Podsumowując, wskazać należy, że sama w sobie niezdolność do pracy pracownika nie musi z góry przekreślać kandydowania na członka zarządu. Ważne w tym zakresie są zwłaszcza zalecenia medyczne. Niemniej jednak taka dodatkowa działalność może być , w danych okolicznościach, uznana jako wykorzystanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Moim zdaniem, skoro pracownika złamał nogę, to mimo adnotacji lekarskiej, że może chodzić, nie powinien tego czynić, jeżeli nie jest to konieczne.

Jak wskazał bowiem Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń: „jeśli pracownik mógł wykonywać czynności niezbędne życiowo, takie jak wyjście do apteki, na zakupy czy krótki spacer, to w sytuacji poszerzenia tych czynności o inne zbędne zajęcia, ma miejsce niezgodne z celem wykorzystanie zwolnienia lekarskiego. Wielogodzinne wyjście do galerii handlowej, w tym długotrwała gra na automatach, nie stanowią czynności niezbędnych. Wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy jest przy tym zawsze wykorzystywaniem zwolnienia niezgodnie z jego celem. Celem zwolnienia od pracy jest odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca), jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję. Granie na automatach poza domem nie sprzyja rekonwalescencji, przez co zachodzi podstawa do zastosowania art. 92 § 3 pkt 2 KP i art. 92 § 1 KP w zw. z art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512)” (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 26 lipca 2011 r., sygn. akt I PK 22/11).

Zatem osobiste kandydowanie do władz związków zawodowych może być ryzykowne. Pewnym jednak rozwiązaniem mogłoby być kandydowanie przez pełnomocnika, jeżeli statut związku zawodowego tego nie zabrania (art. 13 pkt 9 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych [j.t. Dz. U. 2015 r., poz. 1881 ze zm.]).

„Art. 13. Statut związku zawodowego określa w szczególności:

1) nazwę związku;

2) siedzibę związku;

3) terytorialny i podmiotowy zakres działania;

4) cele i zadania związku oraz sposoby i formy ich realizacji;

5) zasady nabywania i utraty członkostwa;

6) prawa i obowiązki członków;

7) strukturę organizacyjną związku ze wskazaniem, które z jednostek organizacyjnych związku mają osobowość prawną;

8) sposób reprezentowania związku oraz osoby upoważnione do zaciągania zobowiązań majątkowych w imieniu związku;

9) organy związku, tryb ich wyboru i odwołania, zakres ich kompetencji oraz okres kadencji;

10) źródła finansowania działalności związku oraz sposób ustanawiania składek członkowskich;

11) zasady uchwalania i zmian statutu;

12) sposób rozwiązania związku i likwidacji jego majątku.”

Zgodnie bowiem z art. 95 i art. 96 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j.t. Dz. U. 2018 r., poz. 1025):

„Art. 95 § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela.

§ 2. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

Art. 96. Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo).

Zatem należałoby najpierw sięgnąć do postanowień statutu związku, czy nie ma w nim żadnych w tym zakresie postanowień. Jeżeli nie ma, to wydaje się, że zwykła forma pisemna powinna być wystarczająca. Pełnomocnictwo powinno być szczególne, do dokonania określonych czynności w imieniu mocodawcy. Czynności te powinny być w miarę precyzyjnie wskazane w pełnomocnictwie.

Zobacz również: Zmiana pracodawcy a zasiłek chorobowy

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.