Autor: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
Proszę o przedstawienie obowiązujących przepisów w zakresie możliwości połączenia emerytury wojskowej i cywilnej. Po 22 latach służby wojskowej odszedłem w 1994 r. na wcześniejszą emeryturę. Z początkiem 1995 r. podjąłem pracę na pełny etat w cywilu. Pracuję do dziś. Jestem rocznikiem 1953 r. Co rok ZUS przysyła mi prognozowaną emeryturę, która obecnie wynosi ok. 1350 zł. Przez cały okres pracy w cywilu WBE potrącało mi 25% z emerytury z tytułu przekroczenia limitu górnej granicy zarobkowania. Czy mogę liczyć na dwie emerytury?
Regulacje:
Zaopatrzenie emerytalne żołnierzy i funkcjonariuszy reguluje ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin.
Na mocy ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166, poz. 1609 z późn. zm.) z ubezpieczenia społecznego wyłączono osoby w stosunku służby, które w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (01.01.1999 r.) i ustawy o systemie ubezpieczeń nie pozostawały w służbie. W konsekwencji, od dnia 1 października 2003 r., wszyscy żołnierze zawodowi – bez względu na to kiedy rozpoczęli służbę – zostali objęci jednolitym systemem emerytalnym, tj. systemem zaopatrzeniowym uregulowanym w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin.
W uzasadnieniu projektu ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. co do uzyskania prawa do emerytury z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych przez osobę, która nabyła prawo do emerytury wojskowej, stwierdzono, iż możliwość taka byłaby wyłączona wówczas, gdyby emeryturę wojskową (policyjną) obliczono z uwzględnieniem okresów zatrudnienia i innej pracy objętej ubezpieczeniem społecznym. Z prawa do emerytury wojskowej nie mogłaby zaś skorzystać osoba, która nabyła prawo do emerytury na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS obliczonej z uwzględnieniem okresów zawodowej służby.
Zgodnie z ustawą z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych okresów czynnej służby wojskowej nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury i renty z ZUS oraz obliczaniu ich wysokości. Dotyczy to sytuacji, kiedy mundurowy już uzyskał prawo do świadczeń pieniężnych określonych w przepisach ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 z późn. zm.).
Zobacz również: Czy emeryt wojskowy może wrócić do wojska?
Zgodnie z art. 7 ustawy o emeryturach żołnierzy – w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń, wypłaca się jedno z nich – wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. Zasadę tę stosuje się również w razie zbiegu prawa do emerytury z FUS z prawem do świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych. Nie ma ona jednak zastosowania w przypadku emerytur obliczonych według zasad określonych w art. 15a ustawy zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy – przyjętych do służby po 1999 r. (art. 95 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).
W wyroku z dnia 4 października 2013 r., III AUa 114/13, LEX nr 1381337, Sąd Apelacyjny w Gdańsku stwierdził, że: „Osoba pobierająca emeryturę »mundurową«, jeżeli spełnia ogólne warunki do uzyskania emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to znaczy posiada, w przypadku mężczyzny, co najmniej 25-letni okres składkowy i osiągnęła 65 lat, będzie mogła wystąpić o przyznanie emerytury z FUS. W razie przyznania tej emerytury, wypłata emerytury »mundurowej« zostanie wstrzymana. W ten sposób również do tej grupy świadczeniobiorców stosowana będzie ogólna zasada, zgodnie z którą w razie zbiegu uprawnień do dwóch świadczeń, zainteresowanemu przysługuje prawo wyboru świadczenia”.
Zobacz również: Emerytura wojskowa
Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 lipca 2014 r., III AUa, LEX nr 1496004: „Osoba pobierająca emeryturę mundurową (policyjną) może, po osiągnięciu wieku emerytalnego, nabyć również prawo do emerytury z ubezpieczenia społecznego, jeżeli poza okresami (służby i ubezpieczenia) uwzględnionymi przy ustalaniu prawa do świadczenia z zaopatrzenia emerytalnego (wysługi lat) legitymowała się innymi okresami składkowymi i nieskładkowymi w rozmiarze wystarczającym w myśl obowiązujących przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do uzyskania prawa do tego świadczenia. Zatem możliwość jednoczesnego nabycia prawa do emerytury z ubezpieczenia społecznego i emerytury mundurowej możliwa jest tylko wówczas, gdy okresy ubezpieczenia powszechnego i służby mundurowej, w oparciu o jaką ustalono wysługę mundurową, nie zostały wzajemnie uwzględnione przy ustalaniu prawa do świadczeń, a każdy z nich, ale z osobna jest samodzielnie wystarczający do uzyskania prawa do emerytury w określonym systemie”.
W uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r., II UK 223/13, SN stwierdził, że emeryt wojskowy ma prawo do cywilnej emerytury, jeżeli spełnił warunki wymagane przez ustawę o FUS, tj. osiągnął wiek 65 lat i przepracował co najmniej 25 lat, płacąc składki do powszechnego systemu ubezpieczeniowego.
Nieodłącznym w tym temacie jest problem zbiegu świadczeń (wojskowego i powszechnego). Jak zauważył SN: „Zbieg prawa do świadczeń polega na nabyciu przez osobę praw do więcej niż jednego świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub z zaopatrzenia emerytalno-rentowego. Skutki zaistnienia takiej sytuacji określają przepisy ustaw regulujących uprawnienia do tych świadczeń, przewidując rozwiązania polegające na pobieraniu przez osobę uprawnioną więcej niż jednego świadczenia bez ograniczeń, pobierania więcej niż jednego świadczenia z ograniczeniami i pobierania tylko jednego świadczenia. Na gruncie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych zagadnienie to rozstrzyga art. 7, stanowiąc, że w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty przewidzianych w ustawie z prawem do emerytury lub renty albo do uposażenia w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego przewidzianych w odrębnych przepisach wypłaca się świadczenie wyższe lub wybrane przez osobę uprawnioną, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. W okolicznościach sprawy takim przepisem szczególnym jest art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty określonych w tej ustawie z prawem do świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym osób, o których mowa w art. 2 ust. 2 (a więc, między innymi, żołnierzy zawodowych), stosuje się –wynikającą z art. 95 ust. 1 – zasadę wypłaty jednego świadczenia, a zatem wypłaca się jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. Przepis art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej jasno określa wyjątki od tej zasady. Po pierwsze, są to sytuacje wymienione w art. 96, odnoszące się do zbiegu prawa do świadczeń powszechnych i zaopatrzeniowych z prawem do: 1) renty inwalidy wojennego i wojskowego, którego niezdolność do pracy pozostaje w związku ze służbą wojskową; 2) renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej pobytem w miejscach, o których mowa w art. 3 i 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2012 r., poz. 400); 3) renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy lub chorobą zawodową; 4) emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego rolników. W tych wypadkach prawo pobierania świadczeń w zbiegu określają odrębne przepisy. Drugi wyjątek odnosi się do przypadku obliczenia emerytury wojskowej na podstawie art. 15a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych (dla żołnierza, który został powołany do służby zawodowej po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r.), a od dnia 1 stycznia 2013 r. – również na podstawie art. 18e tej ustawy (dla żołnierza powołanego do zawodowej służb wojskowej po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2012 r.). Żaden z tych wyjątków nie dotyczy skarżącego, co oznacza, że w zaistniałej sytuacji nabycia przez niego zarówno prawa do emerytury z ubezpieczenia społecznego jak i prawa do emerytury wojskowej, dochodzi do zbiegu, o którym stanowi art. 7 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych, a skarżącemu przysługuje wypłata tylko jednego z tych świadczeń – wyższego lub przez niego wybranego.”
Na podstawie art. 12 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 z późniejszymi zmianami) – wojskowa emerytura przysługuje żołnierzowi zwolnionemu z zawodowej służby wojskowej, który w dniu takiego zwolnienia posiada 15 lat służby wojskowej w Wojsku Polskim. Maksymalna wysokość emerytury wojskowej nie może przekraczać 75 proc. podstawy jej wymiaru, przy czym podstawą taką jest zasadniczo uposażenie należne żołnierzowi w ostatnim miesiącu pełnienia służby wojskowej (po 15 latach służby emerytura wynosi 40 proc. podstawy wymiaru).
Fakt posiadania uprawnień emerytalnych nie zwalnia wojskowego emeryta od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na zasadach ogólnych podjęcia zatrudnienia. Wówczas, zgodnie z art. 14 ustawy o emeryturach żołnierzy, by okresy opłacania tychże składek mogły mieć wpływ na wysokość otrzymywanej emerytury wojskowej, muszą być spełnione następujące, warunki:
Przepis ustala zasady powiększenia wysokości emerytury wojskowej z tytułu posiadania okresów ubezpieczenia społecznego przypadających po zwolnieniu ze służby. Przepis ma zastosowanie tylko do emerytury nabytej na podstawie art. 15, czyli do żołnierzy, którzy wstąpili do służby przed 1 stycznia 1999 r. Doliczane okresy ustawodawca podzielił na dwie grupy, tj. okresy przebyte przed 1 stycznia 1999 r. i te po 31 grudnia 1998 r.
Jeżeli zatem spełnione są te warunki, ma Pan prawo złożyć wniosek do właściwego Wojskowego Biura Emerytalnego o ponowne ustalenie wysokości emerytury, domagając się stosownego przeliczenia świadczenia. Za każdy rok opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (a także za okres nieopłacania tychże składek z uwagi na przekroczenie rocznej maksymalnej podstawy ich wymiaru) – emerytura zostanie Panu zwiększona o 1,3 proc. podstawy jej wymiaru. Stosowny wniosek można składać po zakończeniu każdego kwartału kalendarzowego, jeżeli ubezpieczenie jest kontynuowane. Jeżeli natomiast ubezpieczenie ustanie, można niezwłocznie po ustaniu ubezpieczenia zwrócić się do organu emerytalnego ze stosownym wnioskiem, z tym że przy obliczeniach uwzględnia się pełne miesiące podlegania ubezpieczeniu.
Zobacz również: Dwie emerytury dla wojskowych
Uwzględnienie okresów sprzed 10 stycznia 1999 r. było możliwe w odniesieniu do żołnierzy, którzy zostali zwolnieni ze służby przed 1999 r. i po tym zwolnieniu pozostawali w ubezpieczeniu społecznym. Okresy opłacania składek po 31 grudnia 1998 r. podlegają zaliczeniu niezależnie od daty zwolnienia ze służby.
Zgodnie z nowelizacją ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 2003 r. prawo do dwóch świadczeń mają jedynie funkcjonariusze, którzy wstąpili do służby po 1 stycznia 1999 r. ze względu na inne zasady przyznawania świadczeń przed i po tej dacie. Osoby, które wstąpiły do służby przed 2 stycznia 1999 r., do okresu służby mogą wliczyć pracę w cywilu, ale nie mogą pobierać dwóch emerytur, zaś wstępujące po tej dacie nie mają już prawa do cywilnego stażu, choć mają prawo do dwóch emerytur.
Wyrok Trybunał Konstytucyjnego z dnia 19 stycznia 2010 r., SK 41/07:
Trybunał zauważył, że na mocy ustawy nowelizującej z 5.12.2008 r. art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS otrzymał następujące brzmienie: „Świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie przysługują ubezpieczonym – w przypadku spełnienia warunków do nabycia prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych FUS”. Trybunał zaznaczył, że nowelizacja ta miała m.in. na celu umożliwienie emerytowanym żołnierzom i funkcjonariuszom służb mundurowych pobierającym emeryturę „mundurową” zgłoszenie wniosku o przyznanie emerytury z FUS, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.
Wprowadzona nowelizacja oznacza, że osoba pobierająca emeryturę wojskową, jeżeli spełnia ogólne warunki do uzyskania emerytury z FUS (w przypadku mężczyzny – co najmniej 25-letni okres składkowy i wiek 65 lat), będzie mogła wystąpić o przyznanie emerytury z FUS. W razie przyznania jej tej emerytury wypłata emerytury wojskowej zostanie wstrzymana. Trybunał stwierdził, że ustawodawca, uchwalając ustawę nowelizującą z 5.12.2008 r. – przywracającą prawo wyboru świadczenia korzystniejszego emerytom i rencistom wojskowym, nie zawarł w niej żadnych przepisów przejściowych. W związku z tym przyjąć należy, że nowy stan prawny – obowiązujący od 5.2.2009 r. – ma zastosowanie wobec wszystkich emerytów i rencistów mundurowych / wojskowych.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
